Πράσινο φως από τη ΡΑΕ για μπαταρίες νερού στα παλιά ορυχεία – H περίπτωση του Αμυνταίου

Ένα νέο project αρχίζει να «χτίζει» η ΔΕΗ εκμεταλλευόμενη τα ανοιχτά ορυχεία λιγνίτη στη Δυτική Μακεδονία και την υψομετρική τους διαφορά προκειμένου να δημιουργήσει μονάδες αντλησιοταμίευσης για αποθήκευση ενέργειας. Ήδη προ ημερών εξασφάλισε από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) άδεια αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, ισχύος 148 MW,  στο Ορυχείο Καρδιάς της Κοζάνης για 35 χρόνια, με δυνατότητα παράτασης.

Την αίτηση για χορήγηση άδειας παραγωγής ρεύματος μέσω αντλησιοταμίευσης είχε υποβάλλει η επιχείρηση τον περασμένο Ιούνιο.  Με την εγκατάλειψη των εξορύξεων λιγνίτη δημιουργούνται στα ορυχεία τεχνητές λίμνες, οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για την εγκατάσταση μονάδων αποθήκευσης με την ώριμη τεχνολογία της άντλησης νερού.

Υβριδικά συστήματα αποθήκευσης

Μάλιστα, η ΔΕΗ συμμετέχει, μαζί με την αντίστοιχη κρατική εταιρεία της Πολωνίας PGE, στο ερευνητικό πρόγραμμα «ATLANTIS», το οποίο αξιολογεί τις τεχνικές δυνατότητες και την οικονομική σκοπιμότητα της μετατροπής των ανοιχτών ανθρακωρυχείων σε υβριδικά συστήματα αποθήκευσης ενέργειας, με εφαρμογή τεχνολογιών αντλησιοταμίευσης, χρησιμοποιώντας την περίσσεια ενέργειας από το δίκτυο, αλλά και από σταθμούς Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) που στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, ήδη δρομολογεί η ΔΕΗ.

Τις μελέτες έχουν αναλάβει τρία κορυφαία ευρωπαϊκά ιδρύματα, το Ερευνητικό Κέντρο Γεωεπιστημών της Γερμανίας (GeoForschungsZentrum), το Κεντρικό Μεταλλευτικό Ινστιτούτο της Πολωνίας (Glowny Instytut Gornictwa), το Πολυτεχνείο του Βερολίνου (Technische Universität Berlin) και το ελληνικό Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), με επικεφαλής τον διευθυντή Ερευνών Δρ. Νικόλαο Κούκουζα. Στην Ελλάδα η μελέτη έχει ξεκινήσει από τα  ανοιχτά λιγνιτορυχεία της Καρδιάς, στα οποία χωροθετείται και η επένδυση των 148 MW, για την οποία η ΔΕΗ εξασφάλισε άδεια.

Αργότερα η έρευνα θα επεκταθεί και στα πεδία του Αμύνταιου ώστε, μεταξύ άλλων, να τεκμηριωθεί η καταλληλότητα της χωροθέτησης των τεχνητών λιμνών αλλά και η ποιότητα  των υδάτων ώστε να μην δημιουργούνται προβλήματα στους μηχανισμούς άντλησης που θα πρέπει να τοποθετηθούν για τη λειτουργία των έργων.

Στην Καρδιά, τα ορυχεία ακόμη δεν έχουν πληρωθεί με νερό σε αντίθεση με εκείνα του Αμύνταιου, όπου μεγάλο τμήμα του λιγνιτικού πεδίου έχει μετατραπεί σε λίμνη.  Όσο λειτουργούσαν τα ορυχεία στο Αμύνταιο – πριν την μεγάλη κατολίσθηση του 2017-  και οι εκσκαφές βάθαιναν, χρησιμοποιούνταν αντλητικά συστήματα για να απομακρύνονται τα υπόγεια ύδατα. Όταν  η άντληση σταμάτησε, το νερό άρχισε να βγαίνει στην επιφάνεια δημιουργώντας μια λίμνη η οποία έχει ξεπεράσει σε βάθος τα 60 μέτρα και υπολογίζεται ότι θα υπερδιπλασιαστεί.

Έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον

Η παγκόσμια αγορά αποθήκευσης ενέργειας, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση του Bloomberg,  αναμένεται να διπλασιαστεί το 2023, με τα αντλησιοταμιευτικά συστήματα, όπως αναφέρουν οι αναλυτές, να επιστρέφουν στο προσκήνιο, προσελκύοντας περισσότερες επενδύσεις από άλλες τεχνολογίες μακράς αποθήκευσης.  Στη χώρα μας ήδη προχωρά η κατασκευή του μεγάλου έργου  των 680 MW αντλησιοταμίευσης της ΤΕΡΝΑ στην Αμφιλοχία, ενώ υφίστανται και άλλα περίπου 800 MW των  μονάδων της ΔΕΗ σε Θησαυρό και Σφηκιά.

Γενικότερα, το σχέδιο της απολιγνιτοποίησης και της πράσινης μετάβασης άνοιξε και στην Ελλάδα το επενδυτικό τοπίο στον τομέα της αποθήκευσης ενέργειας. Ήδη η δυναμικότητα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας έχει ξεπεράσει τα 10 GW (γιγαβάτ) και σύμφωνα με το αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, το οποίο βρίσκεται σε διαβούλευση, σχεδόν θα τριπλασιαστεί έως το 2030 ώστε να καλύψει το 80% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Έτσι δημιουργούνται ανάγκες για συμβατικές μονάδες αποθήκευσης ηλεκτρικής  συνολικής ισχύος 8,1 GW (5,6 GW μπαταρίες και 2,5 GW αντλησιοταμίευση) καθώς και παραγωγής  υδρογόνου με ηλεκτρόλυση 1,2 GW.

Ήδη το ενδιαφέρον για ανάπτυξη έργων αποθήκευσης με συσσωρευτές υπερκαλύπτει τις  ανάγκες για αποθήκευση  έως το τέλος της δεκαετίας.  Έως τα τέλη του 2022 είχαν λάβει άδειες από τη   ΡΑΕ  πάνω από 270 έργα, συνολικής ισχύος περίπου 17 GW, ενώ έχουν υποβληθεί αιτήσεις για αδειοδότηση   περίπου 150 έργων, συνολικής ισχύος 3,6 GW. Με άλλα λόγια, τα σχεδιαζόμενα  projects  φτάνουν τα 20,6 GW, με τον κατάλογο διαρκώς να μεγαλώνει.

Τι είναι αντλησιοταμίευση

Η αντλησιοταμίευση  επιτρέπει την αποθήκευση ενέργειας σε μεγάλη κλίμακα.  Η βάση της είναι δύο ταμιευτήρες  υδάτων _ είτε φυσικοί όπως λίμνες, ποτάμια, είτε τεχνητοί π.χ. τεχνητή λίμνη, υδροηλεκτρικό φράγμα _  με μεγάλη  υψομετρική διαφορά μεταξύ τους.  Όταν η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας είναι χαμηλή, αλλά τα αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα παράγουν ρεύμα  τότε,  αντί η ενέργεια να μένει ανεκμετάλλευτη και να χάνεται,  χρησιμοποιείται για να στείλει το νερό από τον κάτω στον πάνω ταμιευτήρα. Έτσι, όταν η ζήτηση είναι υψηλή και η προσφορά ενέργειας δεν επαρκεί,  το νερό που συγκρατείται στην πάνω δεξαμενή αφήνεται να πέσει στην κάτω και μέσω μιας γεννήτριας να παράγει  ηλεκτρική ενέργεια.