Απάτη τροφίμων: Κόκκινο χρώμα σε καρπούζι, φορμαλδεΰδη σε λαχανικά, γλυκαντικά σε φρέσκα φρούτα, και απορρυπαντικό σε γάλα!

Απίστευτες περιπτώσεις νοθείας και απάτης τροφίμων, όπως ψεκασμός φρέσκων φρούτων με τεχνητά γλυκαντικά, αναφέρονται σε επιστημονική ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Foods του mdpi.

Η νοθεία τροφίμων αναφέρεται στην αλλοίωση της ποιότητας των τροφίμων που λαμβάνει χώρα σκόπιμα. Πρόκειται σαφώς για απάτη τροφίμων και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, την προσθήκη συστατικών για την τροποποίηση διαφορετικών ιδιοτήτων των προϊόντων διατροφής, για οικονομικό όφελος. Μεταξύ των ιδιοτήτων που αλλοιώνονται με τη νοθεία, περιλαμβάνονται το χρώμα, η εμφάνιση, η γεύση, το βάρος, ο όγκος και η διάρκεια ζωής. Η παγκόσμια βιομηχανία τροφίμων αντιμετωπίζει δαπάνη περίπου 10-15 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως λόγω των επιπτώσεων στην υγεία και οικονομικής ζημίας που σχετίζεται με σκόπιμα μολυσμένα τρόφιμα.

Επιστημονική ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό του mdpi “Foods” στο Ειδικό Τεύχος From Plant to Plate: New Trend in Nutritious and Healthy Food, εξετάζει διάφορες μορφές νοθείας τροφίμων, ενώ τεκμηριώνονται εν συντομία και οι επιπτώσεις στην υγεία.

Η νοθεία των τροφίμων αποτελεί μείζονα παγκόσμια ανησυχία λόγω των επιπτώσεών της στην υγεία και την οικονομία. Για χρόνια, τα τρόφιμα διακοσμούνται με τεχνητές χρωστικές για να προσελκύουν τους καταναλωτές. Η προστασία της εξωτερικής φρεσκάδας με την προσθήκη παράνομων συντηρητικών έχουν πραγματοποιηθεί συχνά από εμπόρους τροφίμων. Η σκόπιμη αντικατάσταση τροφίμων υψηλής ποιότητας με προϊόντα κατώτερης ποιότητας είναι επίσης μία πρακτική, που εφαρμόζεται τακτικά. Αλλοίωση των διατροφικών παραμέτρων μέσω της δόλιας υποκατάστασης είναι επίσης εμφανής. Το φαγητό είναι άμεσα συνδεδεμένο με την υγεία και οποιαδήποτε μορφή αλλοίωσης στη φυσική του σύνθεση θα πρέπει να είναι απαγορευμένη.

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι νοθείας όπως η αντικατάσταση συστατικών, και  αλλαγή της θρεπτικής αξίας (μείωση των πρωτεϊνών, λίπους, ή φυτικών συστατικών), παραπλανητική περιγραφή της προέλευσης και, προσθήκη οργανικών ή συνθετικών ενώσεων. Οι περιπτώσεις νοθείας τροφίμων είναι άπειρες: από νοθευμένο ελαιόλαδο, μέχρι κρασί και νοθευμένο αλκοόλ, απαγορευμένα χρώματα, επικίνδυνα συντηρητικά, ψεύτικο μέλι, νοθευμένος κρόκος, και πάει λέγοντας και μάλιστα η νοθεία τροφίμων αυξάνεται εκθετικά τα τελευταία χρόνια.

Σύμφωνα με την ανασκόπηση, νοθεία γίνεται και στα φρούτα, όταν συγκομίζονται πριν ωριμάσουν και οι παραγωγοί χρησιμοποιούν χημικές ουσίες για να τα ωριμάσουν τεχνητά. Για παράδειγμα η αλκυλική αλκοόλη μπορεί να ωριμάσει τεχνητά τις μπανάνες. Επιπλέον μελέτες έδειξαν ότι οι ανανάδες, οι μπανάνες και οι ντομάτες που υποβλήθηκαν σε επεξεργασία με αιθεφόνη 1000 ppm χρειάστηκαν λιγότερο χρόνο για να ωριμάσουν! Το γιβερελικό οξύ, το άλφα ναφθυλοοξικό οξύ και η ωκυτοκίνη είναι ορμόνες ανάπτυξης που χρησιμοποιούνται σε φρούτα και λαχανικά από τους αγρότες για να ενεργοποιήσουν την ανάπτυξη. Η ωκυτοκίνη, ως ορμόνη θηλαστικών και κτηνιατρικό φάρμακο, δεν είναι κατάλληλη για καλλιέργειες λαχανικών. Ωστόσο, χρησιμοποιείται ευρέως σε κολοκύθες και αγγούρια για ενίσχυση του μεγέθους και του χρώματος.  Είναι εντυπωσιακό δε το γεγονός, πως μερικοί αγρότες ψεκάζουν τα φρούτα με τεχνητά γλυκαντικά για να ενισχύσουν την γλυκύτητα!

Ζάχαρη, χρωστικές ουσίες, συνθετικές κόκκινες βαφές, αρωματικές ουσίες και πιο γλυκά ξένα κρασιά, συχνά προστίθενται στο κρασί για λόγους βελτίωσης της ποιότητας, ενώ η γλυκερίνη μειώνει την οξύτητα και την πικρή γεύση, αυξάνει τη γλύκα, και σταματά τη ζύμωση. Έχει επίσης αναφερθεί προσθήκη ζάχαρης στην τεκίλα και προσθήκη αιθανόλης από ζαχαροκάλαμο ή τεύτλα στο ουίσκι.

Μια άλλη περίπτωση νοθείας είναι η προσθήκη ζάχαρης σε συμπυκνωμένο χυμό φρούτων χωρίς να αναγράφεται. Επειδή τα τρόφιμα με ελκυστικό χρώμα αυξάνουν την εμπορευσιμότητα και το κέρδος, τα πολύχρωμα είδη διατροφής κινδυνεύουν από αθέμιτες πρακτικές με κορυφαία τα προϊόντα ζαχαροπλαστικής, αλλά χρωστικές προτίθενται και σε κρέας ή ψάρι. Οι συνθετικές χημικές βαφές, που μπορεί να βρεθούν εύκολα και είναι και φθηνές, χρησιμοποιούνται ευρέως δίνοντας λάμψη και χρώμα. Να σημειωθεί ότι υπάρχουν και περιπτώσεις όπου επικίνδυνο κόκκινο χρώμα εγχέεται σε καρπούζια για να αυξηθεί η αποδοχή από τους καταναλωτές. Ο μαλαχίτης χρησιμοποιείται επίσης ευρέως για να ζωντανέψει το χρώμα των πράσινων λαχανικών…

Τα αυγά βάφονται τεχνητά με αζωχρώματα, ή οι παραγωγοί συχνά ταΐζουν τις κότες με τροφή αναμεμειγμένη με βαφές για να ενισχύσουν το χρώμα του κρόκου του αυγού. Εκτός από την προθήκη ζάχαρης στο μέλι, το σκούρο μέλι ή «μέλι του δάσους» είναι πιο πλούσιο σε μέταλλα και θρεπτική αξία από το ελαφρύ μέλι και έχει μεγαλύτερη εμπορική αξία. Γι’ αυτό το ελαφρύ μέλι είναι συχνά νοθευμένο με θειώδη αμμωνίας και παρουσιάζεται ως σκούρο μέλι.

Απορρυπαντικά, μαζί με λάδι και λίπος, έχουν χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της συνοχής των γαλακτοκομικών προϊόντων. Μαζί με το απορρυπαντικό, άλλες ενώσεις, όπως αλάτι, γλυκόζη, άμυλο, εξουδετερωτές, κονιοποιημένο σαπούνι, τασιενεργό και χρωστική ουσία, αναμειγνύονται επίσης για τη ρύθμιση λευκότητας, ιξώδους, πάχους και περιεκτικότητας σε στερεά χωρίς λιπαρά.

Τα συντηρητικά είναι μια από τις πιο διαδεδομένες μορφές νοθείας. Φρούτα και λαχανικά, ψάρια και θαλασσινά, επεξεργασμένο κρέας, γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα και ποτά είναι οι πιο δελεαστικοί στόχοι. Η φορμαλδεΰδη είναι το πιο αναφερόμενο συντηρητικό που χρησιμοποιείται σε φρούτα και λαχανικά.

Η φορμαλίνη μία ουσία που είναι αρκετά δύσκολο να ανιχνευθεί, προστίθεται σε ψάρια και θαλασσινά για να προληφθεί η αλλοίωση και η υποβάθμιση της ποιότητας. Για παράδειγμα τα αυγά ψαριού υποβάλλονται σε επεξεργασία με φορμαλίνη, όπως και τα γαλακτοκομικά. Στο παστεριωμένο γάλα προσθέτουν υπεροξείδιο ή ουρία για την αύξηση της διάρκειας ζωής.

Η υποκατάσταση ειδών ψαριών είναι η πιο συνηθισμένη μορφή απάτης με ψάρια και πρόκειται για αντικατάσταση ενός είδους ψαριού με μεγάλη φήμη από ένα κακό ή κατώτερο είδος. Τα καρκινοειδή και οι γαρίδες υψηλής ποιότητας είναι πιο επιρρεπή στην υποκατάσταση λόγω της υψηλής ζήτησης στην αγορά. Υποκατάσταση γίνεται και σε διάφορα είδη κρέατος. Πιο επιρρεπή σε απάτη είναι τα αλλαντικά που υφίστανται μεγάλη επεξεργασία καθώς και κιμάς που χρησιμοποιείται σε χάμπουργκερ, μπιφτέκια, κεφτεδάκια, λουκάνικα και σαλάμι. Μια άλλη κερδοφόρα πρακτική είναι η προσθήκη ζωικού ιστού, όπως κολλαγόνο και παραπροϊόντα σε διάφορα είδη κρέατος.

Η δόλια αντικατάσταση ακριβού γάλακτος με αγελαδινό γάλα είναι πολύ κοινή περίπτωση Food fraud. Για παράδειγμα το γάλα γαϊδούρας, με υψηλή εμπορική αξία, συχνά υποκαθίσταται με αγελαδινό ή κατσικίσιο γάλα. Συχνές είναι και οι περιπτώσεις αντικατάστασης φρέσκου αγελαδινού γάλακτος με ανασυσταμένο αποβουτυρωμένο γάλακτος σε σκόνη! Τυροκομικά προϊόντα με την ένδειξη «αγνή μοτσαρέλα βουβαλιού» συχνά βρέθηκαν να περιέχουν αγελαδινό γάλα.

Η ανάμειξη δαπανηρών κόκκων καφέ με συγκριτικά φθηνούς κόκκους, είναι επίσης πολύ συνηθισμένη πρακτική με χαρακτηριστική περίπτωση τη νόθευση του καφέ Arabica με κόκκους Robusta.

Ζωικές πρωτεΐνες, όπως αυγό, γλουτένη και ζελατίνη χοίρου προστίθενται συχνά στο κρέας και προϊόντα από κρέας για την αύξηση της φαινομενικής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη. Πρωτεΐνες σόγιας και αλεύρια δημητριακών χρησιμοποιούνται σε λουκάνικα για την ανάκτηση των επιθυμητών ιδιοτήτων όλων των κρεάτων, όπως η ικανότητα γαλακτωματοποίησης, η σταθερότητα του γαλακτώματος και η ικανότητα δέσμευσης νερού.

Tο λίπος του γάλακτος είναι πιο ακριβό από τα περισσότερα άλλα βρώσιμα λίπη. Συνεπώς, η παραγωγή προϊόντων γάλακτος είναι επίσης μια δαπανηρή διαδικασία. Ως εκ τούτου, οι ασυνείδητοι παραγωγοί συχνά το αντικαθιστούν με φθηνότερα λίπη, όπως φυτικά ή ζωικά λίπη.

Το γάλα σόγιας έχει παρόμοιες ιδιότητες με το αγελαδινό γάλα. Ως εκ τούτου, το γάλα σόγιας συχνά προστίθεται δόλια στο αγελαδινό γάλα και στο γάλα βουβαλιού για την παρασκευή διαφορετικών γαλακτοκομικών προϊόντων. Αυτό γιατί, το κόστος παραγωγής του γάλακτος σόγιας είναι 70% φθηνότερο από το καθαρό γάλα.

Τέλος αξίζει να αναφερθεί και η περίπτωση απάτης με την φάβα Σαντορίνης. Η φυτική τροφή «Φάβα Σαντορίνης» με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (ΠΟΠ) συχνά αντικαθίσταται από κατώτερο κίτρινο σπαστό μπιζέλι.

Τα παραπάνω είναι μόνο μερικά παραδείγματα νόθευσης τροφίμων που αναφέρονται στην εντυπωσιακή αυτή επιστημονική ανασκόπηση η οποία τονίζει επίσης πως ορισμένα είδη διατροφής είναι έντονα επιρρεπή στη νόθευση λόγω της υψηλής διατροφικής τους αξίας και της τεράστιας δημοτικότητάς τους. Τρόφιμα με στενό περιθώριο κέρδους έχουν επίσης εμφανιστεί συχνά σε λίστες απάτης. Η ανταγωνιστική φύση της βιομηχανίας τροφίμων λόγω της εκτεταμένης ζήτησης των καταναλωτών για ποικιλία και χαμηλού κόστους προϊόντων διατροφής έχει τονώσει περαιτέρω αυτό το ζήτημα.

Τα νοθευμένα τρόφιμα είναι υπεύθυνα για ήπιες έως σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία καθώς και για οικονομικές ζημιές. Διάρροια, ναυτία, αλλεργική αντίδραση, διαβήτης, καρδιαγγειακές παθήσεις κ.λπ. είναι συχνά παρατηρούμενες ασθένειες κατά την κατανάλωση νοθευμένων τροφίμων. Ορισμένα νοθευμένα τρόφιμα μάλιστα,  έχουν καρκινογόνες, κλαστογονικές και γονιδιοτοξικές ιδιότητες.

Η έλλειψη κατάλληλων νομοθεσιών και η αυστηρή εφαρμογή τους είναι μια από τις βαθύτερες αιτίες της ραγδαίας αύξησης νοθείας στα τρόφιμα.

Αν και οι υπεύθυνοι τροφίμων από όλο τον κόσμο προσπαθούν να καταπολεμήσουν τη νόθευση όσον αφορά τα τρόφιμα, εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένοι περιορισμοί. Τα νοθευμένα τρόφιμα συνήθως δεν αναγνωρίζονται μέχρι να εμφανιστεί κίνδυνος για την υγεία. Επιπλέον, πολλές αναπτυσσόμενες χώρες εξακολουθούν να υστερούν όσον αφορά στις τεχνικές ανάλυσης νοθείας. Σωστή επιβολή του νόμου και τακτικός έλεγχος των τροφίμων μπορεί να επιφέρει δραστικές αλλαγές. Στη σύγχρονη εποχή η συμβολή των επιστημόνων και των ερευνητών σχετικά με τις τεχνολογίες ανίχνευσης και ποσοτικοποίησης νοθείας τροφίμων είναι εξαιρετικά υπολογίσιμος.

Λαμβάνοντας υπόψη τις προοπτικές μιας ταχέως αναπτυσσόμενης παγκόσμιας αγοράς τροφίμων, η ρύθμιση της ποιότητας των τροφίμων πρέπει να είναι πρωταρχικής σημασίας. Με λίγα λόγια, νοθεία τροφίμων είναι μια ευρεία έννοια και δεν μπορεί να τη διαχειρίζονται μόνο οι υπεύθυνοι χάραξης και οι αρμόδιες αρχές. Οι παραγωγοί και οι πωλητές τροφίμων, μαζί με τους καταναλωτές, θα πρέπει να συμβάλλουν στην πάταξη του Food fraud δημιουργώντας ασφαλείς και νόμιμες συνθήκες κατανάλωσης τροφίμων.

Για να διαβάσετε ολόκληρη την ανασκόπηση με πολλά και εντυπωσιακά παραδείγματα απάτης τροφίμων πατήστε ΕΔΩ.

cibum.gr