Γερνά ο πληθυσμός στα Γρεβενά

Σημαντικά στοιχεία που καταδεικνύουν την εντυπωσιακή συρρίκνωση που έχει υποστεί ο πληθυσμός της χώρας και ειδικότερα η Βόρεια Ελλάδα παραθέτει μέσω αποκαλυπτικών συγκεντρωτικών πινάκων και γραφημάτων στα Μακεδονικά Νέα – mkdn.gr ο καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πρόεδρος του ΔΣ της Attica Bank Properties, Νικόλας Καρανικόλας.

«Είναι αλήθεια ότι το δημογραφικό αυτή τη στιγμή αναδεικνύεται σε νο1 πρόβλημα για την Ελλάδα. Εντός της χώρας βέβαια δεν καταγράφεται μια ομοιογένεια σε σχέση με τη δημογραφική συρρίκνωση, φαίνεται όμως ότι ορισμένες Περιφέρειες, οι περισσότερες εκ των οποίων στη Βόρεια Ελλάδα αντιμετωπίζουν σοβαρότερα προβλήματα έναντι άλλων. Για παράδειγμα η δημογραφική ανθεκτικότητα του Νοτιοανατολικού Αιγαίου, όπου οι πληθυσμιακοί δείκτες δείχνουν μια συγκράτηση, αυτό οφείλεται κυρίως στα τουριστικά επαγγέλματα, σε αντίθεση με περιοχές της Βόρειας Ελλάδας που κατέχουν τα πρωτεία στη δημογραφική συρρίκνωση του πληθυσμού τους.

Αν δούμε τις βασικές Περιφέρειες τα πρωτεία σε επίπεδο ποσοστού μείωσης του πληθυσμού είναι κυρίως στη Δυτική Μακεδονία, η οποία την τελευταία δεκαετία έχει χάσει πάνω από το 10% του πληθυσμού της. Μιλάμε δηλαδή για ένα τεράστιο νούμερο, για να ακολουθήσει στη συνέχεια η Ανατολική Μακεδονία. Την ίδια ώρα και η Ήπειρος και η Κεντρική Μακεδονία στην οποία θα περιμέναμε μια σταθερότητα στα πληθυσμιακά επίπεδα, αποτυπώνεται ένα ποσοστό περίπου 4,5% που σε πραγματικά νούμερα αντιστοιχεί σε μια μείωση πληθυσμού άνω των 80.000 κατοίκων. Αυτό σημαίνει ότι και οι τέσσερις Περιφέρειες αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στο δημογραφικό» σημειώνει χαρακτηριστικά ο κ. Καρανικόλας.

Παρακάτω αναλύονται ένας προς ένας οι πίνακες και τα γραφήματα που καταγράφουν τις αιτίες της δραματικής μείωσης του πληθυσμού, τους οποίους εξηγεί ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός.

Στον παραπάνω χάρτη καταγράφεται η πληθυσμιακή μεταβολή σε ποσοστά κατά την δεκαετία 2011 -2021 με βάση τα απογραφικά στοιχεία. Όπως μπορεί κανείς να διαπιστώσει από το μπλε σκούρο σε διάφορες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας καταγράφονται υψηλά ποσοστά μεταβολής.

Ο παραπάνω χάρτης προσεγγίζει το δημογραφικό πρόβλημα υπό το πρίσμα του δείκτη γονιμότητας στην Ελλάδα. Ο δείκτης 2,1 καταδεικνύει τον αριθμό γεννήσεων κατά μ.ο. / ανά γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία στην Ελλάδα. Η τελευταία φορά που έπιασε αυτόν τον δείκτη η χώρα μας ήταν το 1981. Έκτοτε ο δείκτης άρχισε να έχει φθίνουσα πορεία με ιστορικό χαμηλό το 1999 περίοδο που έφτασε περίπου το 1,3. Ποσοστό που επαναπροσεγγίζεται και πάλι ειδικότερα μετά το 2022 χρονιά από την οποία συνεχίζει να πέφτει.

«Άρα λοιπόν τι σημαίνει αυτό; Ότι ως Ελλάδα έχουμε σαφέστατη μείωση από αυτό που ονομάζουμε στη δημογραφία φυσική κίνηση πληθυσμού. Από το γεγονός δηλαδή ότι ο πληθυσμός δεν ανανεώνεται με βάση τους θανάτους που έχουμε. Επιπλέον πρέπει να σημειώσουμε ότι από το 1981 κι έπειτα, οι δημογράφοι είχαν αρχίσει να χτυπούν τα καμπανάκια του κινδύνου τα οποία λόγω της μετανάστευσης που είχαμε τα προηγούμενα χρόνια, μέχρι και το 2008 – 09 που είχαμε την φυγή των νέων στο εξωτερικό, μπορεί να μην αποτυπωνόταν στα στοιχεία, αλλά γνωρίζαμε ότι η φυσική κίνηση του πληθυσμού ήταν φθίνουσα. Ότι δηλαδή οι γεννήσεις ήταν λιγότερες από τους θανάτους» λέει ο κ. Καρανικόλας.

Σέρρες και Γρεβενά οι “γηραιότερες” πόλεις 

«Όπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς από τον παραπάνω χάρτη ο μ.ο. γήρανσης του πληθυσμού, αγγίζει στη χώρα μας το 22,8%. Η μόνη χώρα που μας ξεπερνά σε αυτόν τον δείκτη σε ολόκληρη την Ευρώπη, είναι η Ιταλία η οποία βέβαια δεν απέχει πολύ από τη δική μας και βρίσκεται στο 22,9%. Μιλώντας απλά, αυτό σημαίνει ότι 1 στους 4 κατοίκους στην Ελλάδα είναι άνω των 65 ετών. Κάτι που είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό ειδικότερα αν αναλογιστούμε ότι από τη μια έχουμε πολύ χαμηλό δείκτη γονιμότητας, ενώ από την άλλη έχουμε πάρα πολλούς ηλικιωμένους. Αυτό σημαίνει ότι πολύ σύντομα θα είμαστε μια χώρα ηλικιωμένων, γεγονός που σημαίνει, ότι τα επόμενα χρόνια θα πρέπει να αναμένουμε αύξηση του ορίου ηλικίας, μέχρι κάποιος εργαζόμενος να μπορεί να βγει στη σύνταξη. Διαφορετικά το ασφαλιστικό σύστημα δεν θα αντέξει και θα καταρρεύσει» υπογραμμίζει ο κ. Καρανικόλας.

Σ’ ότι αφορά τη Βόρεια Ελλάδα με βάση τα στοιχεία του χάρτη παρατηρούμε ότι από τη Βόρεια Ελλάδα, οι Σέρρες και τα Γρεβενά παρουσιάζουν από τα υψηλότερα ποσοστά ηλικιωμένων σε ολόκληρη τη χώρα, ενώ αντιθέτως στα χαμηλότερα από Β. Ελλάδα συναντάμε μόνο την Ξάνθη.

Από το 2021 και μετά «χάνουμε» μια μεγάλη πόλη 60.000

«Στο παραπάνω γράφημα βλέπουμε ότι από το 2010 και μετά οι γεννήσεις αρχίζουν να έχουν μεγάλη απόσταση από τους θανάτους, ενώ το πρόβλημα διογκώνεται από το 2021 όταν και φαίνεται ότι αρχίζουμε να χάνουμε 50.000 με 60.000 κατοίκους κάθε χρόνο. Δηλαδή μια μεγάλη πόλη. Μια πόλη σαν τα Τρίκαλα».

Μια προσεκτική ματιά στο παραπάνω γράφημα αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι σε όλα τα πληθυσμιακά μοντέλα υπάρχει φθίνουσα πορεία για τον πληθυσμό της Ελλάδας μέχρι το 2100. «Εδώ εφαρμόζουμε διάφορα μοντέλα π.χ. θα αυξηθεί η γονιμότητα; Θα ζούμε παραπάνω; Θα έρθει μετανάστευση και αν θα έρθει θα είναι υψηλή ή χαμηλή; Όπως και να έχει το γράφημα δείχνει εδώ ότι με αυτούς τους ρυθμούς, μέχρι το 2100 θα έχουμε ένα πληθυσμό περίπου 7 εκατομμυρίων, αλλά με τα σοβαρά προβλήματα να ξεκινούν από το 2050 οπότε και θα μιλάμε για μια Ελλάδα 9 εκατομμυρίων κατοίκων, από τους οποίους οι περισσότεροι θα είναι άνω των 65 ετών.

Δηλαδή το μοντέλο αυτό, αν θέλουμε να το αναλύσουμε λίγο παραπάνω μπορούμε να πούμε ότι το 2050 θα έχουμε 1,5 εκατομμύριο παραπάνω πληθυσμό άνω των 65 και 800.000 λιγότερους κάτω από τα 65. Κάτι που σημαίνει ότι θα μιλάμε για μια άλλη χώρα πια. Και δυστυχώς οι πολιτικές που στοχεύουν στην ανακούφιση του δημογραφικού, συνήθως αργούν να αποδώσουν. Αν θα φτάσουμε για παράδειγμα το 1,7 στη γονιμότητα θα πούμε ότι είναι κάτι και πάμε καλά. Όμως πώς θα φτάσεις μέχρι εκεί; Θα κάνεις αυτό που έκανε η Ιταλία που έφερε μετανάστες από Ευρώπη; Ή μετανάστες που δεν συνεισφέρουν στο παραγωγικό μοντέλο της χώρας; Αν φέρεις δηλαδή μετανάστες που είναι εξειδικευμένοι πάνω σε συγκεκριμένα αντικείμενα, ασχολούνται σε εταιρείες, τότε ναι αυτοί βοηθούν παντού. Έχει πολύ μεγάλη σημασία το τι πολιτικές μετανάστευσης θα ακολουθήσεις ως χώρα».

«Πρωταθλήτρια» στην πληθυσμιακή αιμορραγία η Δυτική Μακεδονία  – Έχασε 1/10 κατοίκους

Την ίδια ώρα συγκλονιστικά είναι τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί από τα απογραφικά στοιχεία του 2021, με τη Δυτική Μακεδονία να χάνει μέσα σε μια δεκαετία ποσοστό μεγαλύτερο από το 10% του πληθυσμού της. Για την ακρίβεια, από την απογραφή του 2011 μέχρι αυτή του 2021 έχασε 29.094 κατοίκους.

Δεύτερη σε ποσοστό ακολουθεί η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης που έχασε συνολικά 45.981 κατοίκους ή το 7,56% του πληθυσμού της, και συνεχίζουμε με την Περιφέρεια Ηπείρου και την Κεντρική Μακεδονία, ο πληθυσμός της οποίας μειώθηκε κατά περίπου 87.000 κατοίκους, αλλά το ποσοστό της μείωσης αντιστοιχεί περίπου στο 4,59%.

 

 

Σε γενικότερο πλαίσιο η Βόρεια Ελλάδα από τον αριθμό των 3.110.835 κατοίκων που καταγράφηκε στην απογραφή του 2011 έφτασε στους 2.932.456 μια δεκαετία αργότερα. Έχασε δηλαδή στο σύνολο 178.379 κατοίκους, που αντιστοιχεί σε ποσοστό 5,73%.

Περιφέρεια Αν. Μακεδονίας και Θράκης: Νευροκόπι, Παρανέστι και Σουφλί έχασαν τον περισσότερο πληθυσμό

Εξετάζοντας αναλυτικότερα τις περιοχές ανά Περιφέρεια και ξεκινώντας από την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, διαπιστώνουμε ότι οι δήμοι Κάτω Νευροκοπίου, Παρανεστίου από την ΠΕ Δράμας και το Σουφλί από την ΠΕ Έβρου έχουν χάσει τα μεγαλύτερα ποσοστά πληθυσμού με το πρώτο να φτάνει στο 32,3% (δεύτερος δήμος σε απώλειες σε ολόκληρη την Ελλάδα), το δεύτερο στο 27,1% (τέταρτος δήμος σε απώλειες σε ολόκληρη την Ελλάδα), ενώ το τρίτο στο 21,6% (13ος δήμος σε απώλειες σε ολόκληρη την Ελλάδα).

Την ίδια στιγμή βέβαια, υπάρχει και η Ξάνθη που αποτελεί τον μοναδικό δήμο σε ολόκληρη την Περιφέρεια που παρουσιάζει αύξηση πληθυσμού της τάξεως του 2,7%.

Σοκ προκαλεί η ανάλυση των αριθμών στη Δυτική Μακεδονία, την Περιφέρεια με τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή αιμορραγία σε ολόκληρη την Ελλάδα. Κοιτώντας τις περιοχές ανά δήμους εντύπωση προκαλούν οι απώλειες του δήμου Γρεβενών, με την ιστορική πόλη της Β. Ελλάδας να χάνει το 17,3% του πληθυσμού της μέσα σε μια δεκαετία. Σε πραγματικούς αριθμούς το ποσοστό αυτό μεταφράζεται σε απώλειες κοντά 5.000 κατοίκων, από τους μεγαλύτερους σε επίπεδο πληθυσμού – μείωσης ποσοστού στην Ελλάδα.

Είναι δε χαρακτηριστικό, ότι κανένας από τους δήμους που απαρτίζουν την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας δεν σημειώνει ποσοστό αύξησης έστω και μικρό.

Η Θεσσαλονίκη και η περιαστικοποίηση

Στον πίνακα με τη μεταβολή πληθυσμού στην Κεντρική Μακεδονία συναντάμε διάφορα παράδοξα. Σε πρώτη φάση έχουμε τον πρώτο δήμο σε απώλεια πληθυσμού σε ολόκληρη την Ελλάδα. Πρόκειται για τη Νέα Ζίχνη της ΠΕ Σερρών, της οποίας η πληθυσμιακή μεταβολή φτάνει στο απίστευτο 33,3%.

Σ’ ότι αφορά στη Θεσσαλονίκη, μικρή μείωση παρατηρείται εντός του κεντρικού δήμου της πόλης, καθώς επίσης και στους δήμους Νεάπολης – Συκεών, Αμπελοκήπων – Μενεμένης και Δέλτα, ενώ αντίθετα η πλειοψηφία των περιφερειακών δήμων της πόλης (όπως ο δήμος Καλαμαριάς, Παύλου Μελά, Πυλαίας – Χορτιάτη, Κορδελιού – Ευόσμου, Θέρμης και Ωραιοκάστρου) παρουσιάζουν αύξηση που ξεκινά από το 0,8% (στον δήμο Καλαμαριάς) και φτάνει μέχρι το 4,4% στον δήμο Ωραιοκάστρου.

 

 

«Αν δούμε τον πίνακα προσεκτικά θα δούμε ότι ο δήμος Θεσσαλονίκης έχει χάσει περίπου 6.000 κατοίκους. Φυσικά και κάποιοι έρχονται στη Θεσσαλονίκη, είτε για σπουδές, είτε για άλλους λόγους, αλλά αρκετοί είναι και αυτοί που φεύγουν από το κέντρο για να μετακομίσουν στην περιαστική ζώνη. Έτσι λοιπόν, η Θέρμη ή το Ωραιοκάστρο έχουν αύξηση του πληθυσμού τους λόγω της περιαστικοποίησης όπως ονομάζουμε στον κλάδο της δημογραφίας τη μετακίνηση πληθυσμών από το αστικό κέντρο προς την περιφέρεια των μεγάλων πόλεων η οποία έχει ξεκινήσει από το 1991 και συνεχίζεται με αμείωτους ρυθμούς μέχρι και σημερα» σχολιάζει ο κ. Καρανικόλας.

Τέλος στην Ήπειρο, όπως σημειώνει ο καθηγητής του ΑΠΘ «επειδή στο παρελθόν έχει χάσει πληθυσμό δείχνει να είναι πιο ανθεκτική σε σχέση με τις αλλαγές που έχουν συμβεί στις υπόλοιπες περιοχές. Η Ήπειρος δείχνει να κρατιέται ακόμη, αν και κάποιος θα περίμενε να έχει πέσει πρώτη επειδή έχει φτάσει στα όριά της».

Να σημειωθεί πάντως, ότι ο κεντρικός δήμος της Περιφέρειας, ήτοι ο δήμος Ιωαννιτών καταγράφει μικρή αύξηση πληθυσμού της τάξεως του 1,3%. Ουσιαστικά δηλαδή μιλάμε για μικρή μεταβολή καθώς από τους 112.486 κατοίκους που κατέγραψε το 2011 έφτασε στους 113.978 δέκα χρόνια αργότερα.

 

 

Εδώ σημαντική μείωση παρουσιάζει ο δήμος Δωδώνης, ο οποίος έχει χάσει σχεδόν το 25,7% του πληθυσμού του.

Υπάρχει φως στο τούνελ;

Σε μια προσπάθεια να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα με βάση τους πίνακες και τα στοιχεία, ο κ. Καρανικόλας σημειώνει ότι «αν θυμηθούμε τις τελευταίες δεκαετίες, ακόμη κι όταν είχαμε μεταναστεύσεις στο εξωτερικό, κρατούσαμε μια αύξηση πληθυσμού. Τώρα γιατί συνέβη αυτό; Γιατί πάντα η επαρχία τροφοδοτούσε τα μεγάλα αστικά κέντρα. Τώρα δυστυχώς αυτή η αλυσίδα δείχνει να σπάει. Γιατί σήμερα πια η ύπαιθρος έχει ερημοποιηθεί, ενώ την ίδια ώρα δεν έχουμε γεννήσεις, άρα δεν υπάρχουν και μεγάλες μετακινήσεις. Αυτό σημαίνει ότι αν δεν επιστρέψουν πολλοί νέοι από το εξωτερικό, σιγά – σιγά θα δούμε κατάρρευση και των μεγάλων αστικών κέντρων. Με λίγα λόγια θα έχουμε μια χώρα ηλικιωμένων, τέτοια που ως σοβαρή επένδυση για το μέλλον θα αποτελούν οι ιδιωτικοί οίκοι ευγηρίας».

Σε ερώτηση για το αν υπάρχει φως στο τούνελ του δημογραφικού προβλήματος, ο καθηγητής του Αριστοτελείου υπογραμμίζει πως «είναι προφανές ότι η Ελλάδα δεν είναι η μοναδική χώρα στην Ευρώπη που αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα δημογραφικού. Έχει αλλάξει το μοντέλο της οικογένειας κι αυτό πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε. Ωστόσο υπάρχουν τρόποι αντιστροφής του κλίματος, ακολουθώντας για παράδειγμα το Σκανδιναβικό μοντέλο, που εφαρμόστηκε ως εθνική πολιτική στο κομμάτι της οικογένειας. Ξεκινώντας από τα ολοήμερα σχολεία, αλλά και την επιδότηση των παιδιών μέχρι να γίνουν 18 ετών και να μπορέσουν να φύγουν από το σπίτι.

Και βέβαια για να λυθεί ένα τόσο κρίσιμο ζήτημα όπως είναι το δημογραφικό απαιτείται μια συμφωνία μεταξύ των κομμάτων του ελληνικού κοινοβουλίου. Είχα πει κάποτε ότι το δημογραφικό είναι η εθνική μας χρεωκοπία. Εάν δεν μπορέσουμε να κάνουμε μια διακομματική προσπάθεια, κατά την οποία το κράτος θα πείσει την Ελληνίδα ότι θα γεννήσει τρία παιδιά, αλλά θα είναι αυτό το ίδιο το κράτος που θα τα μεγαλώσει, τότε το πρόβλημα θα γινει μεγαλύτερο. Πρέπει το κράτος να πει στην ίδια την γυναίκα, ότι θα μπορείς να δουλεύεις και να συνεχίσεις τον ρόλο σου στη ζωή κι εγώ θα είμαι δίπλα σου μέχρι τα παιδιά σου να σπουδάσουν. Δεν είναι απλό το ζήτημα. Στην Ελλάδα έχουμε πια ακόμη και τα λεγόμενα “γκρι διαζύγια”. Ζευγάρια στα 50 χωρίζουν. Επιπλέον έχει γίνει κανόνας, ακόμη και στους ανθρώπους που έχουν την οικονομική δυνατότητα να κάνουν μόνο ένα παιδί. Για να αλλάξει αυτό, χρειάζονται γενναίες πολιτικές. Και αυτές με τη σειρά τους για να αποδώσουν χρειάζονται χρόνο, και ο χρόνος δυστυχώς πιέζει».

Πηγή:mkdn.gr