ΕΒΕ Κοζάνης: H πρόταση που έχει κατατεθεί για τη ζώνη Πολυφύτου-Ιλαρίωνα της Π.Ε. Κοζάνης

Αναφορικά με την συζήτηση που έχει αναπτυχθεί το τελευταίο διάστημα και τα αιτήματα που έχουν κατατεθεί για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στη λίμνη Πολυφύτου να υπενθυμίσουμε την σχετική πρόταση για την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων τόσο της λίμνης Πολυφύτου όσο και αυτής του Ιλαρίωνα. Πρόκειται για μία συνολική πρόταση που είχε παρουσιάσει και καταθέσει στην Κυβερνητική και Συντονιστική Επιτροπή του ΣΔΑΜ καθώς και στους εμπλεκόμενους φορείς, ο Πρόεδρος του ΕΒΕ Κοζάνης Νίκος Σαρρής στην οποία περιγράφονται:

– Η υφιστάμενη κατάσταση

– Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των δύο λιμνών

– Οι άξονες και η αναπτυξιακή στρατηγική

– Οι προτεινόμενες δράσεις και έργα

Όλα τα παραπάνω περιγράφονται αναλυτικά στην επισυναπτόμενη πρόταση.

Παραλίμνιες περιοχές Πολυφύτου – Ιλαρίωνα της Π.Ε. Κοζάνης

Υφιστάμενη Κατάσταση

Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας αποτελεί μια κατεξοχήν ορεινή περιοχή πουδιακρίνεται για τον πλούτο των φυσικών της πόρων. Οι ορυκτοί πόροι, τα ορεινά οικοσυστήματα και ο δασικός πλούτος αποτέλεσαν τη βάση αναπτυξιακού σχεδιασμού της Περιφέρειας για πολλές δεκαετίες. Αντίθετα, οι υδατικοί πόροι, οιοποίο θα έπρεπε να έχουν προεξέχουσα σημασία καθώς στην Περιφέρεια εντοπίζεταιμεγάλο ποσοστό των επιφανειακών υδάτων της Χώρας (65%), ενώ υπάρχει εκτεταμένο υδρογραφικό δίκτυο επιφανειακών και υπογείων υδάτων, αξιοποιήθηκαν κυρίως ως οικονομικοί πόροι και όχι ως πόλοι αναπτυξιακού σχεδιασμού.

Η Ζώνη Πολυφύτου – Ιλαρίωνα περιλαμβάνει τη περιοχή της τεχνητής λίμνηςΠολυφύτου και την πρόσφατα κατασκευασμένη τεχνητή λίμνη του Ιλαρίωνα, οιοποίες δεν λειτουργούν ως φυσικές λίμνες, αλλά ως ταμιευτήρες για την παραγωγήηλεκτρικής ενέργειας.

Το φράγμα Πολυφύτου, βρίσκεται βορειοανατολικά της πόλης των Σερβίων, μεταμιευτήρα 74 τετρ. χλμ. Η εγκατεστημένη ισχύς στους υδροηλεκτρικούς σταθμούςείναι 375 ΜW ενώ η μέση παραγόμενη ετήσια ηλεκτρική ενέργεια ανέρχεται σε 400GWh.

Το φράγμα του Ιλαρίωνα βρίσκεται στην έξοδο του ομώνυμου φαραγγιού, αμέσωςανάντη της τεχνητής Λίμνης Πολυφύτου. Ο ταμιευτήρας έχει επιφάνεια 21.9 τετρ.χλμ. Η εγκατεστημένη ισχύς στον υδροηλεκτρικό σταθμό είναι 157 MW και η εκτιμώμενη ετήσια παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος στις 330 GWh.

Πρόκειται για ζώνη όπου εντοπίζονται δασικά, αγροτικά και υδάτινα οικοσυστήματασε μια μεγάλη σχετικά πυκνότητα και εναλλαγή, με μεγάλη οικολογική αξία, στην οποία οι ανθρώπινες παρεμβάσεις όπως κυνήγι, δασοπονία, κτηνοτροφία έχουν διατηρηθεί έντονες για πολλές δεκαετίες. Η τεχνητή λίμνη Πολυφύτου έχεικαταγραφεί ως υγρότοπος από την Εθνική Απογραφή των Υγροτόπων το 1994 με τονκωδικό GR133103000 (ΕΚΒΥ 1994). Παρ’ όλα αυτά η περιοχή δεν ανήκει στο δίκτυοτων προστατευόμενων περιοχών της Ευρώπης, παρά μόνο ένα μικρό τμήμα αυτής.Συγκεκριμένα, η περιοχή των Πιερίων Ορέων έχει χαρακτηριστεί ως Περιοχή Natura2000, λαμβάνοντας κωδικό GR1250002 (Χάρτης 1, στη σελ. 2), σύμφωνα με τηνΟδηγία 92/43/ΕΟΚ «για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριαςπανίδας και χλωρίδας», αλλά η λίμνη του Πολυφύτου δεν ανήκει σε κανένα επιστημονικό ή εθνικό κατάλογο προστατευόμενων περιοχών.

Σε κοντινή απόσταση, περιοχή Δοβρά – Βάλτα (Χάρτης 2, στη σελ. 3) της ΔημοτικήςΕνότητας Σερβίων είναι χαρακτηρισμένη ως καταφύγιο άγριας ζωής (Κ168 – ΦΕΚ499/28-5-80). Καταφύγια άγριων ζώων είναι επίσης και οι περιοχές Αβουζιανή, ΜονήΑγ. Βαρβάρας, Μπλασιά της Δ.Ε. Βελβεντού (Κ157 – ΦΕΚ 405/9-7-81) και Ανήλιο(Κ162 – ΦΕΚ 779/16-6-76). Τέλος, η περιοχή Καταρράκτης “Σκεπασμένο” τηςΔημοτικής Ενότητας Βελβεντού είναι χαρακτηρισμένη ως φυσικό τοπίο(AT4011025).

Επίσης, στην παραποτάμια ζώνη του Αλιάκμονα, έχει βεβαιωθεί η ύπαρξη οικισμών χρονολογούμενων από την 7η π.Χ. χιλιετία. Ο αριθμός των εντοπισμένωναρχαιολογικών χώρων ξεπερνά τους 100, απ’ τους οποίους οι 70 τουλάχιστον έχουνκαταστραφεί ολοκληρωτικά από τα νερά της λίμνης. Το ιστορικό απόθεμα τηςπεριοχής ενισχύουν ο αρχαιολογικός χώρος Αιανής (15^ος

• 12^ος αιώνας π.Χ.) και η Καστροπολιτεία των Σερβίων (7^ος αιώνας μ.Χ.).Επιπλέον, τα Σέρβια ήταν η πρώτη πόλη της Μακεδονίας η οποίααπελευθερώθηκε μετά τη μάχη του Σαρανταπόρου κατά τον 1^ο Βαλκανικόπόλεμο (9-10 Οκτωβρίου 1912), ανοίγοντας το δρόμο για την απελευθέρωσητης Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912) και της υπόλοιπης Μακεδονίας.

ΧΑΡΤΗΣ 1: ΠΕΡΙΟΧΗ NATURA – 2000 (ΚΩΔ. GR1250002).

Η δημιουργία των τεχνητών λιμνών έθεσε νέα οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα γιαόλη την παραλίμνια περιοχή. Η απαλλοτρίωση χιλιάδων στρεμμάτων εύφορηςκαλλιεργούμενης γης επηρέασε καθοριστικά την απασχόληση και το εισόδημαδεδομένου ότι η οικονομία ήταν καθαρά αγροτική. Η μείωση του παραγωγικούσυντελεστή γη οδήγησε μεγάλο ποσοστό του οικονομικά ενεργού πληθυσμού και ολόκληρους οικισμούς εκτός παραγωγικής διαδικασίας. Η περιοχή γνώρισε πληθυσμιακή συρρίκνωση και έκτοτε ακολουθεί φθίνουσα πορεία χωρίς, μέχρι σήμερα να έχει δημιουργήσει εναλλακτικό παραγωγικό μοντέλο.

Βέβαια, μετά το σχηματισμό της λίμνης πραγματοποιήθηκαν έργα βελτίωσης τηςποιότητας ζωής και ανάδειξης φυσικών διαθεσίμων και πολιτισμικού πλούτου στηνκατεύθυνση της τουριστικής ανάπτυξης. Οι προσπάθειες αυτές δεν απέδωσαν τααναμενόμενα αποτελέσματα για λόγους όπως ανεπάρκεια χρηματικών πόρων,αδυναμίες των τοπικών κοινωνιών, διοικητική πολυδιάσπαση και η ασάφεια ως προςτο καθεστώς λειτουργίας, κυριότητας και αξιοποίησης εδαφών από μέρους της ΔΕΗ.

ΧΑΡΤΗΣ 2: ΚΑΤΑΦΥΓΙΑ ΑΓΡΙΩΝ ΖΩΩΝ.

Εξειδικεύσεις

• • Συγκέντρωση επιχειρήσεων εξόρυξης και κατεργασίας μαρμάρου. Δραστηριοποιούνται περισσότερες από 20 επιχειρήσεις.
  • Έντονη δραστηριότητα μεταποίησης και εμπορίου γεωργικών προϊόντων από τέσσερις ενεργούς και σημαντικά εξωστρεφείς συνεταιρισμούς(ροδάκινα, λάδι).
  • Καλλιέργεια, μεταποίηση και εμπορία κρόκου από οργανωμένοσυνεταιρισμό.

  • Στις γεωργικές εκτάσεις της περιοχής και ιδιαίτερα σ’ αυτές που βρίσκονταιπεριμετρικά της λίμνης, έχουν κατασκευαστεί και λειτουργούν αρδευτικά έργα, αξιοποιώντας κυρίως νερά από τη λίμνη Πολυφύτου. Συνολικά αρδεύονται κάθε χρόνο περίπου 33.000 στρέμματα. Οι εκτάσεις που δύνανται να αρδευτούν από συλλογικά αρδευτικά έργα ανέρχονται στις 43.000 στρ. Αντίστοιχος σχεδιασμός υπάρχει για τις νότιες περιοχές της λίμνης Ιλαρίωνα.

  • Η παραλίμνια περιοχή Πολυφύτου είναι ενταγμένη στο δίκτυο «Δρόμοι τουκρασιού των λιμνών» μέσω της οργάνωσης «Ένωση οινοποιώναμπελουργών της Βόρειας Ελλάδας» (ΕΝ.Ο.Α.Β.Ε.), λόγω της ύπαρξηςαξιόλογων οινοπαραγωγών.

Συγκριτικά Πλεονεκτήματα

• • Η μεγάλη έκταση της λίμνης και η καλή ποιότητα του νερού (Η συχνότηταανανέωσης των υδάτων είναι 1,3 φορές το χρόνο) δύνανται να αποτελέσουν σημαντικό πυλώνα αναπτυξιακού σχεδιασμού.

  • Αξιόλογη ποσοτικά και ποιοτικά γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή.
  • Η ύπαρξη περιμετρικά δημόσιων και δημοτικών εκτάσεων στις οποίες μπορούν να αναπτυχθούν επιχειρηματικές δραστηριότητες.
  • Συνδυασμός υδάτινου και ορεινού στοιχείου.
  • Λιμναία αλιεία.
  • Η ύπαρξη στην ευρύτερη περιοχή αξιόλογων φυσικών, ιστορικών καιαρχαιολογικών χώρων σε συνδυασμό με ιστορικού οικισμούς (Αιανή,Σέρβια).
  • Σε όλη την έκταση της περιοχής υπάρχουν ενδιαφέροντα τα οποία μπορούν να την αναδείξουν σαν τόπο προορισμού.
  • Οι επικρατούσες υψηλές θερμοκρασίες σε σχέση με την υπόλοιπη ΔυτικήΜακεδονία.
  • Το έδαφος, σε όλες σχεδόν τις παραλίμνιες περιοχές είναι εξαιρετικό για αμπελοκαλλιέργεια.
  • Η ηλιοφάνεια, ιδιαίτερα στη βόρεια πλευρά της λίμνης επιτρέπει τηνπαραγωγή λαδιού εξαιρετικής ποιότητας.
  • Εξαιρετικά έντονη δραστηριότητα από πρότυπους αγροτικούς συνεταιρισμούς (παραγωγών κρόκου, ροδάκινου και λαδιού) με έντονηεξαγωγική δραστηριότητα.

Ζητούμενοι Άξονες Αναπτυξιακού Σχεδιασμού

• • Διατήρηση και Ανάδειξη του Φυσικού Αποθέματος.
    • Ολοκληρωμένη και αποδοτική διαχείριση – διατήρηση των φυσικώνπόρων και βελτίωση Περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
    • Ανάδειξη φυσικής- πολιτιστικής κληρονομιάς και στήριξη βιώσιμηςτουριστικής ανάπτυξης.
  • Ενίσχυση της Παραγωγικής Βάσης και Ανάδειξη των ΣυγκριτικώνΠλεονεκτημάτων των Λιμναίων Περιοχών.
    • Διεύρυνση της οικονομικής βάσης των λιμναίων συστημάτων, ένταξηστην αγορά εργασίας και στήριξη του εισοδήματος.
    • Υποστήριξη της τοπικής επιχειρηματικότητας και αυτοαπασχόλησης σετομείς ύπαρξης πλεονεκτήματος.
  • Βελτίωση Διασύνδεσης, Πρόσβασης και Οργάνωσης Υποδομών καιΥπηρεσιών

    • Εξασφάλιση υψηλής ποιότητας υπηρεσιών εξυπηρέτησης προς τουςπολίτες και τις τοπικές επιχειρήσεις. Λειτουργική αναβάθμιση οδικού δικτύου και βελτίωση τοπικής προσβασιμότητας.

    • Βελτίωση της Συνδεσιμότητας και της Προσπελασιμότητας.

Αναπτυξιακή Στρατηγική

• • Διαφοροποίηση της παραγωγικής δομής της περιοχής και την αύξηση τουπαραγόμενου εισοδήματος.

  • Ανάδειξη των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος και η διασύνδεσή τους με παραγωγικές δραστηριότητες βιώσιμης ανάπτυξης με σεβασμόστον άνθρωπο και τη φύση.

  • Ενίσχυση υποδομών του τουριστικού προϊόντος με ενίσχυση πολιτιστικών δραστηριοτήτων και ανάδειξη της ιστορίας και του πολιτισμού.

  • Ανάδειξη και αξιοποίηση περιοχών ιστορικού ενδιαφέροντος.

  • Τεχνικές υποδομές οι οποίες θα ενισχύσουν την αγροτική παραγωγή.

  • Βελτίωση συνδέσεων με Εγνατία οδό για διευκόλυνση της πρόσβασης απόκαι προς την περιοχή.
  • Βελτίωση συνδέσεων μεταξύ των οικισμών για να ενισχυθεί η συνοχή και η λειτουργικότητα όλης της περιοχής.
  • Διάνοιξη περιμετρικού δρόμου στην παραλίμνια περιοχή για να δοθεί η δυνατότητα επιχειρηματικής αξιοποίησης της λίμνης.

Προτεινόμενες Δράσεις

Αθλητικός Τουρισμός

Η περιοχή προσφέρεται για την ανάπτυξη σειράς αθλητικών δραστηριοτήτων αλλά και την προετοιμασία αθλητών, λόγω των ευνοϊκών κλιματολογικών καιγεωμορφολογικών της συνθηκών. Η ανάπτυξη του αθλητικού τουρισμού μπορεί ναεπιτευχθεί μέσω προγραμμάτων που θα αφορούν τη δημιουργία νέων και τη βελτίωσηυπαρχουσών αθλητικών υποδομών με άξονα το υδάτινο στοιχείο.

Ιστορικός Τουρισμός

Αξιοποίηση του Άξονα Σερβίων – Αιανής με ενδιάμεσους σταθμούς τους σωζόμενους προϊστορικούς οικισμούς. Αξιοποίηση του Άξονα Χατζηγώγου(Στρατηγείο Ελληνικού Στρατού στη Μάχη του Σαρανταπόρου) – Σερβίων.

Διαμόρφωση κοινόχρηστων χώρων θέας – ψυχαγωγίας

Για να αναδειχθεί και να αξιοποιηθεί το λιμναίο οικοσύστημα πρέπει να δοθεί η ανάλογη δυνατότητα στους κατοίκους και στους επισκέπτες. Προτείνεται ηδιαμόρφωση επιλεγμένων θέσεων.

Αναβάθμιση δεξιοτήτων και εξειδίκευση του ανθρώπινου δυναμικού – κατάρτιση Κατάρτιση σε θέματα σχετικά με βιολογική και ολοκληρωμένη γεωργία καικτηνοτροφία, νέες τεχνικές παραγωγής χαμηλών ενεργειακών εισροών και κόστους, καλλιέργειας ενεργειακών και αρωματικών φυτών, διαχείριση των εκμεταλλεύσεων,ενημέρωση για μεθόδους προώθησης προϊόντων, κατάρτιση μεταποιητών καιεργαζομένων σε μεταποιητικές επιχειρήσεις.

Αξιοποίηση, αναδιάρθρωση και εμπλουτισμός του αγροτικού προϊόντος σε όρους ποιότητας και καινοτομίας

Ενίσχυση επαγγελματιών για βελτίωση της διαλογής, τυποποίηση, συσκευασία,καθετοποίηση της παραγωγής, παραγωγή νέων μεταποιημένων προϊόντων, προώθησητης εμπορίας, διαφήμιση.

Βελτίωση και ανάπτυξη της υποδομής που σχετίζεται με την ανάπτυξη καιπροσαρμογή της γεωργίας και της δασοκομίας

Εγγειοβελτιωτικά έργα, εμπλουτισμός υδροφόρου ορίζοντα, μικρά έργα υποδομής, ταμιευτήρες, αρδευτικά, αγροτική οδοποιία.

Προώθηση της έννοιας της ποιότητας στην παραγωγική διαδικασία.

HACCP, ISO, AGRO 1 &2, EUREPGAP, Βιολογική και ολοκληρωμένη πιστοποίηση (γεωργία –

κτηνοτροφία).

Διατήρηση και βελτίωση του περιβάλλοντος γεωργικής δραστηριότητας

Εμπλουτισμός οργανικής ουσίας εδαφών, κίνητρα για συνεργασία γεωργών –κτηνοτρόφων, διατήρηση τοπικών ποικιλιών, διαχείριση γεωργικών αποβλήτων, διατήρηση αγροτικού τοπίου,

μετεγκαταστάσεις κτηνοτροφικών μονάδων, βελτίωση ποιμνιοστασίων, διαχείρισηλυμάτων, διατήρηση ντόπιων φυλών.

Ανάπτυξη διαφοροποιημένων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων

Ενθάρρυνση για τη διαφοροποίηση προς μη γεωργικές δραστηριότητες. Δημιουργίακαι ανάπτυξη πολύ μικρών επιχειρήσεων για την προώθηση της επιχειρηματικότηταςκαι την ανάπτυξη του οικονομικού ιστού.