Το απόλυτο μπάχαλο με τους κοινόχρηστους δρόμους εκτός σχεδίου

Αν θελήσει κάποιος να συμπυκνώσει σε μια λέξη την κατάσταση που επικρατεί στο οδικό δίκτυο των εκτός σχεδίου περιοχών της χώρας, δεν θα δυσκολευτεί να τη βρει: μπάχαλο. Εκμεταλλευόμενοι την απουσία σχεδιασμού, πολλοί δήμοι βαφτίζουν «αγροτικό οδικό δίκτυο» ιδιωτικούς δρόμους, ξοδεύοντας κρατικές ενισχύσεις για να εξυπηρετήσουν ιδιώτες.

Παράλληλα, ζητούν να εντάξουν στο πρόγραμμα του Υπουργείου Εσωτερικών«Ανάπτυξη της υπαίθρου – Αγροτική Οδοποιία – Αντώνης Τρίτσης» δρόμους που είναι ιδιωτικοί και σε πολλές περιπτώσεις οδηγούν στο «πουθενά». Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας όμως ακυρώνει ουσιαστικά το Υπουργείο Εσωτερικών, μπλοκάροντας τη χρηματοδότηση των δήμων για συντήρηση αγροτικών οδών. Με έγγραφό του κατέστησε σαφές στις περιφέρειες και στους δήμους ότι ουδεμία σχέση έχει η χρηματοδοτούμενη δράση βελτίωσης των αγροτικών οδών σε εκτός σχεδίου περιοχές με πολεοδομικές αρμοδιότητες.

Με το έγγραφό του αυτό (15/02/2022) το ΥΠΕΝ έφερε στην επιφάνεια το μεγάλο θέμα των νόμιμων κοινόχρηστων δρόμων εκτός σχεδίου και την ανάγκη καταγραφής τους μέσα από ένα πολεοδομικό σχέδιο. Μέχρι σήμερα δεν έχει θεσμοθετήσει σχετική διαδικασία καθορισμού ενός δρόμου εκτός σχεδίου ως κοινόχρηστου, με συνέπεια να δημιουργείται μεγάλο πρόβλημα και σε πολλούς ιδιοκτήτες ακινήτων εκτός σχεδίου, καθώς, για να χτίσουν, θα πρέπει το αγροτεμάχιό τους να έχει ελάχιστο εμβαδόν 4 στρέμματα και ελάχιστο πρόσωπο 25 μέτρα σε χαρακτηρισμένο κοινόχρηστο δρόμο.

Η ακύρωση του ΣτΕ

Πριν από τέσσερα χρόνια το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε με απόφασή του (848/2018) όλες τις υπάρχουσες αποφάσεις της Αυτοδιοίκησης για την αναγνώριση δημοτικών, αγροτικών και κοινοτικών οδών και απαγόρευσε να εκδοθούν νέες. Το ΣτΕ θεωρεί ότι η αρμοδιότητα αυτή ασκείται από το κράτος στο πλαίσιο ολοκληρωμένων πολεοδομικών σχεδίων, με απόφαση του αρμόδιου υπουργού.

Η διαδικασία ολοκλήρωσης του πολεοδομικού σχεδιασμού της χώρας όμως θα χρειαστεί τουλάχιστον μία δεκαετία, το Προεδρικό Διάταγμα που θα καθορίζει τις ειδικότερες προϋποθέσεις και τα κριτήρια δυνάμει των οποίων πραγματοποιείται ο χαρακτηρισμός των δημοτικών οδών αγνοείται, με συνέπεια αυτή τη στιγμή να επικρατεί το απόλυτο μπάχαλο.

Το νομοσχέδιο που βρήκε «τοίχο»

Η μοναδική προσπάθεια επίλυσης του ζητήματος έγινε το 2020 από τον τότε υφυπουργό Περιβάλλοντος Δημήτρη Οικονόμου. Στο νομοσχέδιο «Εκσυγχρονισμός της Χωροταξικής και Πολεοδομικής Νομοθεσίας» χώριζε τις δημοτικές οδούς σε δύο κατηγορίες. Οι δημοτικές οδοί κατηγορίας Α θα παρείχαν το δικαίωμα προσώπου για τη δόμηση σε παρόδια γήπεδα, ενώ οι δημοτικές οδοί κατηγορίας Β θα συνέδεαν οδούς κατηγορίας Α ή επαρχιακές ή εθνικές με οργανωμένους υποδοχείς, θα λειτουργούσαν ως δίοδοι που παρέχουν δικαίωμα προσώπου σε οργανωμένους υποδοχείς, αλλά δεν θα παρείχαν δικαίωμα προσώπου στα
υπόλοιπα παρόδια γήπεδα, δηλαδή δεν έδιναν δικαίωμα δόμησης.

Τελικά το επίμαχο άρθρο του υπό διαβούλευση νομοσχεδίου αφαιρέθηκε από το τελικό κείμενο που κατατέθηκε και ψηφίστηκε στη Βουλή, λόγω των έντονων πολιτικών, τοπικών και συντεχνιακών αντιδράσεων.

Ποιοι αγροτικοί δρόμοι χρηματοδοτούνται με το «Αντ. Τρίτσης»

Το πρόγραμμα «Ανάπτυξη της υπαίθρου – Αγροτική Οδοποιία – Αντώνης Τρίτσης» αφορά τη βελτίωση υφιστάμενων δρόμων πρόσβασης σε γεωργική γη και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις και την εξασφάλιση της εύκολης και ασφαλούς προσπελασιμότητας στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, στις αγροτικές περιοχές, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Μέσα από το πρόγραμμα μπορούν να χρηματοδοτηθούν: Δρόμοι αγροτικοί που βρίσκονται σε περιοχές όπου έγινε αναδασμός – εποικιστικές εκτάσεις γεωργικές και έχουν χαραχθεί με σχέδιο του υπουργείου Γεωργίας, δρόμοι που προϋφίστανται του 1923, δρόμοι που ενώνουν οικισμούς μεταξύ τους και άλλοι δρόμοι που έχουν αναγνωριστεί με αποφάσεις της διοίκησης, οριακοί δρόμοι σχεδίου πόλεως, που καθορίζονται με τη κύρωσή του και έχουν τεθεί σε κοινή χρήση, δρόμοι που επιτρέπουν την πρόσβαση σε ακτές, αρχαιολογικούς χώρους, σημαντικά δημόσια έργα και δρόμοι που έχουν τεθεί σε κοινή χρήση με οιονδήποτε
νόμιμο τρόπο.

Πώς οι δήμοι καταστρατηγούν τον νόμο σπαταλώντας εκατομμύρια

Οι δήμοι για την ενίσχυση της υπαίθρου κάθε άνοιξη αναλαμβάνουν τον καθαρισμό, τη συντήρηση και τη βελτίωση των υφιστάμενων δρόμων προκειμένου οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι να πάνε στα χωράφια και στις εγκαταστάσεις τους. Ομως δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή από το Υπουργείο Εσωτερικών ποιοι είναι οι κοινόχρηστοι αγροτικοί δρόμοι που πρέπει να συντηρεί κάθε δήμος.

Κι εδώ ακριβώς δημιουργείται το κενό νόμου που εκμεταλλεύονται οι δήμοι. Σύμφωνα με την έμπειρη τοπογράφο – πολεοδόμο μηχανικό Γραμματή Μπακλατσή, σε πολλές περιπτώσεις οι δήμοι προχωρούν στη συντήρηση πολλών ιδιωτικών, ακόμα και ανύπαρκτων δρόμων, που οδηγούν στο πουθενά ή εξυπηρετούν ιδιώτες. Αποτέλεσμα αυτών είναι οι δήμοι να βαφτίζουν «αγροτικό οδικό δίκτυο» ιδιωτικούς δρόμους και να ξοδεύουν κάθε χρόνο χρήματα για να τους συντηρούν και να τους τσιμεντοστρώνουν.

Σε πολλές περιπτώσεις μεγάλα τμήματα των δρόμων αυτών (όπως αποκάλυψαν και οι δασικοί χάρτες) περνούν μέσα από δασικές εκτάσεις, ρέματα και ποτάμια, που ναι μεν το καλοκαίρι δεν κατεβάζουν νερό, όμως κάθε χειμώνα οι δρόμοι καταστρέφονται από τα νερά και τις φερτές ύλες.

Για να ξαναγίνουν προσβάσιμοι χώροι διέλευσης αυτοκινήτων ξοδεύονται χρήματα από τον κρατικό κορβανά και βρισκόμαστε σε ένα συνεχές «ράβε ξήλωνε». Πέρα απ’ αυτό, τα τελευταία χρόνια κάποιοι δήμοι άρχισαν και μία «παραγωγή» βεβαιώσεων με τις
οποίες νομιμοποιούσαν όλους τους δρόμους, υποστηρίζοντας ότι προϋφίστανται του 1923.

«Για να καταλάβουμε το μέγεθος της κακοδιαχείρισης από τους δήμους, που σημειωτέον το υπουργείο Εσωτερικών φέρει μεγάλη ευθύνη, μοιράζοντας χρήματα των πολιτών χωρίς να ασκεί πραγματικό έλεγχο στους δήμους και στις περιφέρειες, καταθέτω ένα παράδειγμα.  Δήμος της Μαγνησίας υπέβαλε αίτηση στο πρόγραμμα “Αντώνης Τρίτσης” για συντήρηση –
διάνοιξη αγροτικής οδοποιίας για το 2022 και ζήτησε 10.000.000 ευρώ (!) από τα οποία περίπου τα 2.000.000 ευρώ αφορούν στην πραγματικότητα κοινόχρηστους δρόμους που εξυπηρετούν τους κατοίκους της υπαίθρου. Τα υπόλοιπα θα πάνε σε εργολαβίες, υπερκοστολογημένες, βέβαια, για ιδιωτικούς δρόμους» υπογραμμίζει η κυρία Μπακλατσή.

Σημειώνει ότι, παρόλο που τα σύγχρονα μέσα που διαθέτουμε (ορθοφωτοχάρτες Κτηματολογίου, δορυφορικοί χάρτες Google), δεν έχουμε καταγράψει το οδικό δίκτυο των εκτός σχεδίου περιοχών, εξηγώντας ότι δεν είναι δυνατόν το 2022 να αναγνωρίζουμε ότι κοινόχρηστοι είναι οι δρόμοι του έτους 1923, όταν η έννοια του δρόμου έχει αλλάξει εδώ και έναν αιώνα. Η έμπειρη τοπογράφος – πολεοδόμος μηχανικός ζητά από το ΥΠΕΝ να προβεί άμεσα σε νομοθετικές ρυθμίσεις για τον καθορισμό των χαρακτηριστικών των δρόμων εκτός σχεδίου, που θα είναι δημοτικοί και θα εξυπηρετούν τις ανάγκες των κατοίκων των περιαστικών και ορεινών περιοχών.

Του Βασίλη Παπακωνσταντόπουλου