Υποψήφιοι για εποχικοί πυροσβέστες είναι ο Γιάννης και η Μαρία. Ο Γιάννης είναι έφεδρος αξιωματικός των ειδικών δυνάμεων. Είναι 26 ετών, με ύψος 1,90 και γυμνασμένος. Πέρυσι ήταν εθελοντής πυροσβέστης. Η Μαρία είναι 40 ετών, 1,50, αγύμναστη και υπέρβαρη. Είναι όμως πολύτεκνη, μακροχρόνια άνεργη, και τέκνο πυροσβέστη που έχασε τη ζωή του στην εκτέλεση του καθήκοντος. Ποιον από τους δύο θα προσλάμβανες για εποχικό πυροσβέστη; Τη Μαρία, απαντάει το κράτος. Ο Γιάννης παίρνει, λόγω της προϋπηρεσίας του στον στρατό, 50 μόρια και άλλα 10, για τον έναν χρόνο εθελοντισμού. Σύνολο 60. Η Μαρία παίρνει 20 μόρια ως μακροχρόνια άνεργη, 25 ως πολύτεκνη και 30 λόγω τεθνεώτος πατρός. Σύνολο 75. Πώς σου φαίνεται; Μα, δεν θα πρέπει το κράτος να στηρίξει τα παιδιά των λειτουργών του που χάνουν τη ζωή τους εν ώρα καθήκοντος; Βεβαίως, όταν είναι παιδιά, όχι όταν είναι ενήλικες. Να τα στηρίξει με προνοιακή μέριμνα, όχι προσλαμβάνοντάς τα να κάνουν μια δουλειά για την οποία δεν έχουν τις ικανότητες, διότι μπορεί να καούν και τα ίδια, να κάψουν κι άλλους.
Όμως, ούτε ο Γιάννης ούτε η Μαρία ξέρουν πότε θα προσληφθούν. Ούτε πόσα χρήματα θα παίρνουν, αν προσληφθούν. Οι προκηρύξεις των θέσεών τους, σε άθλια Ελληνικά (“σήμα κατατεθέν” πλέον, των δημοσίων εγγράφων) τους έχουν στο “περίμενε”: “Ως διάρκεια της σύμβασης των προσλαμβανομένων ορίζεται η ημερομηνία υπογραφής αυτής, η οποία θα καθοριστεί με νεότερη διαταγή Αρχηγού Π.Σ., με λήξη αυτής την 31η Οκτωβρίου 2020 και με δυνατότητα επαναπρόσληψης έως πέντε συνεχείς αντιπυρικές περιόδους.”
Γιατί ως πέντε; Αν κάποιος έκανε καλά τη δουλειά του και απέκτησε πείρα, γιατί να μην την κάνει και 6η και 7η χρονιά; Διότι η “λογική” του Δημοσίου είναι να κάνει κοινωνική πολιτική προσλαμβάνοντας και άλλους μακροχρόνια άνεργους, όχι να σβήσει τις φωτιές.
Θα μου πεις: αυτός είναι ο λόγος που κάηκε φέτος η μισή Ελλάδα; Όχι. Οι λόγοι είναι πολλοί και σύνθετοι. Όμως όλοι έχουν έναν κοινό παρονομαστή: τη σουρεαλιστική “οργάνωση” του ελληνικού κράτους. Όσοι συνέβαλαν στη διαμόρφωση αυτού του εκτρώματος είχαν στο μυαλό τους οτιδήποτε άλλο εκτός από έναν φορέα που προσφέρει υπηρεσίες στους πολίτες και κρίνεται γι΄ αυτές, βάσει της σχέσης κόστους – αποτελέσματος. Έχω το δυσάρεστο προνόμιο να παρακολουθώ τα τελευταία 7 χρόνια εκ των έσω τη “λειτουργία” της Δημόσιας Διοίκησης, από τη θέση του Συμβούλου της Περιφέρειας Αττικής. Θα χρειαζόμουν τόμους για να εξιστορήσω τη σαδιστικά αργή, την κουτοπόνηρα περίπλοκη, την εξοργιστικά τεχνοφοβική, τη σκανδαλωδώς σπάταλη, τη θεσμικά αναξιοκρατική “λειτουργία” μιας χώρας που πάσχει σε όλα τα επίπεδα: θεσμών, δομών, μηχανισμών, ανθρώπων.
Σε παλαιότερο άρθρο μου, μετά την τραγωδία του Ματιού, με τον… αισιόδοξο τίτλο “Ο επόμενος καμένος θα είσαι εσύ” τεκμηρίωνα με συγκεκριμένα παραδείγματα, το γιατί θα καιγόμαστε και θα πνιγόμαστε, όποιος και να γίνει πρωθυπουργός, λόγω θεσμικής αναπηρίας. Άρα, βγάζεις λάδι και τον Τσίπρα και τον Μητσοτάκη; Καθόλου. Ευθύνονται και οι δύο, κυρίως ο δεύτερος, καθώς ο πρώτος μπορεί βασίμως να επικαλεσθεί το ελαφρυντικό του μειωμένου καταλογισμού. Ο Κυριάκος, μολονότι αντιλαμβάνεται το θέμα (το ανέφερε ακροθιγώς στη συνέντευξή του: “οι ευθύνες δεν αφορούν κατ’ ανάγκη μόνο σε πρόσωπα, αφορούν συχνά και σε δομές και σε διαδικασίες…”) εξακολουθεί να υποστηρίζει, διά πράξεων και διά παραλείψεων, τις “πυρπολητικές” δομές και διαδικασίες. Παράδειγμα: τι συμβαίνει όταν ένας πυροσβέστης συλλαμβάνεται κατηγορούμενος για εμπρησμό από πρόθεση; (Και για υπεξαίρεση, απάτη, δωροδοκία, παράβαση καθήκοντος, πλαστογραφία, παράνομη οπλοφορία και οπλοχρησία κ.λπ.;) Όχι, δεν απολύεται. Μετατίθεται! Νόμος 4662/2020 (ΦΕΚ A 27 – 07.02.2020) άρθρο 153 με τον εύγλωττο τίτλο: “Μεταθέσεις για λόγους καταφανούς υπαιτιότητας του υπαλλήλου”. Νόμος αυτής της κυβέρνησης, βεβαίως βεβαίως. Σκέψου να είσαι κάτοικος των Βασιλικών Ευβοίας και να πληροφορείσαι πως ήρθε στην περιοχή, με “δυσμενή” μετάθεση, πυροσβέστης κατηγορούμενος για εμπρησμό.
Το πολυδιαφημισμένο επιτελικό κράτος είναι αδύνατον να λειτουργήσει στην Ελλάδα, όταν δεν μπορεί να εφαρμοστεί καμμία από τις αρχές της επιτελικότητας: ιεραρχία, περιγραφή καθηκόντων, στόχοι, έλεγχος, αμοιβή, ποινές. Για να μην μιλήσουμε για όραμα και στρατηγική. Αν ο περιφερειάρχης δει ένα άλσος με 30 εκατοστά πάχος χαλί από πευκοβελόνες δεν μπορεί να δώσει εντολή στον δήμαρχο ή στο δασαρχείο να το καθαρίσει. Δεν έχει εκ του νόμου αυτό το δικαίωμα, καθώς οι υπηρεσίες του δημοσίου έχουν η καθεμία το δικό της βιλαέτι. Το ανώτερος – κατώτερος, το θεωρούμε… αυταρχικό στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας. Οι νόμοι που καθορίζουν τις αρμοδιότητες των δημοσίων φορέων είναι τίγκα σε “αγαπητικά” ρήματα του τύπου: συνεργάζεται, συντονίζει, συμβουλεύει, καθοδηγεί, κατευθύνει, χωρίς να γράφουν ούτε μία αράδα για το πώς γίνεται αυτό και κυρίως τι επιπτώσεις υπάρχουν όταν ο “συντονίζων” ή ο “συντονιζόμενος” φορέας δεν κάνουν τη δουλειά τους. Τιμωρούνται; Όχι. Επιβάλλεται πρόστιμο; Όχι. Εκπίπτει του αξιώματος κάποιος αιρετός; Όχι. Απολύεται κάποιος υπηρεσιακός; Όχι. Είναι κάποιος, ως πρόσωπο, υπεύθυνος για κάτι συγκεκριμένο στο Δημόσιο; Όχι. Πώς μπορεί να λειτουργήσει οτιδήποτε επιτελικό σ’ αυτό το οικοσύστημα; Θέλει γκρέμισμα και ξαναχτίσιμο. Ποιος θα το κάνει; Από τον Τσίπρα των 360 μοιρών δεν περιμέναμε τίποτε. Από τον Κυριάκο κάτι περιμέναμε, αλλά δεν. Αν το επίτευγμα για το οποίο επαίρεται είναι η λειτουργία του 112, έχει βάλει πολύ χαμηλά τον πήχυ.
Πάμε όμως στην ουσία. Δεν μπαίνω στο debate για το ποια δέντρα είναι κατάλληλα για το μεσογειακό τοπίο και ποια όχι, καθώς αυτή είναι μια άλλη συζήτηση και είναι δουλειά ειδικών. Όμως, όποια δέντρα κι αν έχει το ελληνικό δάσος, χρειάζεται διαχείριση. Είναι προφανές ότι αυτή δεν μπορεί να αφεθεί στην ανεξέλεγκτη ιδιωτική πρωτοβουλία. Εάν ο καθένας μπορούσε να κάνει ό,τι θέλει στο δάσος – υλοτόμηση, βόσκηση, οικοδόμηση, εξόρυξη, κ.λπ. – δάσος σε λίγο δεν θα υπήρχε. Άλλωστε πολλές από τις δραστηριότητες στο δάσος είναι ανταγωνιστικές. Ο μόνος φορέας που μπορεί να εκπονήσει σχέδιο διαχείρισης του δάσους είναι το κράτος. Το πόσο σοβαρή είναι η διαχείριση εξαρτάται από το πόσο σοβαρό είναι το κράτος. Από δω όμως ξεκινούν οι παρεξηγήσεις. Είναι άλλο να φτιάξεις ένα πλάνο διαχείρισης κι άλλο να το υλοποιήσεις. Το κράτος οφείλει να κάνει το πρώτο. Οφείλει να μην προσπαθήσει να κάνει το δεύτερο διότι αποκλείεται να τα καταφέρει. Πρέπει να το αναθέσει σ’ αυτούς που ξέρουν τη δουλειά, και οι οποίοι, φυσικά, θα έχουν κέρδος από αυτό. Στην Ελλάδα αυτό το ονομάζουμε “ξεπούλημα”. Στις σοβαρές χώρες το βλέπουν αλλιώς. Έχουν παραχωρήσει προς εκμετάλλευση δασικές εκτάσεις σε εταιρείες, ιδιωτικές ή μεικτές (δημοσίου & ιδιωτικού τομέα) με συγκεκριμένους όρους και προδιαγραφές που περιλαμβάνουν ένα μεγάλο εύρος χρήσεων με κριτήριο την αειφορία. Έτσι, και τα δάση προστατεύονται και η εθνική οικονομία τονώνεται και θέσεις εργασίας δημιουργούνται. Αυτό το σενάριο στην Ελλάδα ούτε καν το συζητάμε. Όταν το είχα θίξει, μετά τη φωτιά του Ματιού, δέχθηκα ορυμαγδό επιθέσεων, από αυτόκλητους δήθεν προστάτες (από το πληκτρολόγιο) της δημόσιας περιουσίας. Όμως, είναι ο πιο αξιόπιστος τρόπος για να υπάρχει κάποιος πραγματικά υπεύθυνος για τα δάση, που θα τα φροντίζει, διότι θα έχει συμφέρον να τα φροντίζει.
Βέβαια, οι πυρκαγιές δεν θα εκλείψουν. Ακόμα κι αν όλα λειτουργήσουν άψογα, υπάρχουν οι εμπρηστές, με κάθε λογής κίνητρα. Ένα από αυτά είναι η ψυχοπάθεια. Τι κάνεις όταν κάποιος με σαλεμένα λογικά χαίρεται να βάζει φωτιές; Η απάντηση είναι πολύ απλή. Τον κλείνεις ισοβίως στο ψυχιατρείο. Η προστασία του δημόσιου συμφέροντος, της φύσης, της ζωής και της περιουσίας των πολιτών είναι υπέρτερο αγαθό από την ελευθερία ενός πυρομανή. Διαφωνεί κανένας; Διαφωνεί ο Κυριάκος; Αν ναι, τι άλλο προτείνει; Αν, όχι, γιατί δεν το νομοθέτησε;
Η αντιμετώπιση των εμπρηστών από την Πολιτεία υπήρξε πάντοτε εξαιρετικά επιεικής. Για τις φωτιές της Ηλείας το 2007, κανένας δεν φυλακίστηκε. Μολονότι κάποιοι καταδικάσθηκαν σε πολυετή φυλάκιση (50 και 60 χρόνια), η εκτιτέα τελική ποινή ήταν εξαγοράσιμη. Για το Μάτι, ακόμα περιμένουμε την έκδοση βουλεύματος. Το πιθανότερο είναι ότι όσοι οδηγηθούν στο ακροατήριο θα κατηγορούνται για τα πλημμελήματα του εμπρησμού από αμέλεια και της ανθρωποκτονίας από αμέλεια. Κάψτε, πληρώστε, τελειώσατε. Χιλιάδες καταδικασμένοι εμπρηστές (2.233 μόνο για το διάστημα 2000-2010, σύμφωνα με μελέτη του πρώην υπαρχηγού του Πυροσβεστικού Σώματος, νομικού κ. Ανδριανού Γκουρμπάτση) κυκλοφορούν ελεύθεροι καθώς οι ποινές, όλων σχεδόν, ανεστάλησαν ή μετατράπηκαν σε χρηματικές. Στη φυλακή οδηγήθηκαν ελάχιστοι (το 0,6% των καταδικασθέντων).
Η Δικαιοσύνη χαϊδεύει τους εμπρηστές αλλά και η νομοθεσία είναι ασαφής και ανακόλουθη (ακόμα ένα “σήμα κατατεθέν” της νομικής παραγωγής μας): αν από τον εξ αμελείας εμπρησμό του δάσους “προκλήθηκε ο θάνατος μεγάλου αριθμού ανθρώπων”, μπορεί να επιβληθεί η ισόβια κάθειρξη. Ποιος είναι ο μεγάλος αριθμός ανθρώπων; Πάνω από 10; Πάνω από 100; Αν καούν 8 άνθρωποι είναι μεγάλος ή μικρός αριθμός; Επιπλέον, τι τιμωρείται; Το (τυχαίο) αποτέλεσμα ή η πράξη που το προκάλεσε; Ο εισαγγελέας ή το δικαστικό συμβούλιο, εκτιμάει το υποκειμενικό στοιχείο της πρόθεσης. Έγινε με δόλο ή χωρίς; Αν έγινε χωρίς δόλο τι να κάνουμε, φταίει η κακιά στιγμή. Όμως, όταν, αυγουστιάτικα με 42 βαθμούς και 8 μποφόρ άνεμο, έχεις την έμπνευση να κάψεις ξερόκλαδα σε απόσταση αναπνοής από το δάσος (μολονότι αυτό απαγορεύεται από 1ης Μαΐου έως 31ης Οκτωβρίου) ακόμα κι αν δεν καεί κανένας ή καεί μικρό τμήμα δάσους επειδή ο αέρας γύρισε ή επειδή ξέσπασε καταιγίδα, μπορεί αυτή η εγκληματικά αδιάφορη και ανόητη πράξη να αντιμετωπίζεται ως σκέτη αμέλεια;
Η προστασία της φύσης και της ζωής έχει εδώ και αρκετά χρόνια έναν σημαντικό σύμμαχο: την τεχνολογία. Επί τέλους ενεργοποιήσαμε το 112, μετά από δεκαετίες προετοιμασιών. Είναι όμως, το ελάχιστο. Το βαρύ πυροβολικό είναι η δορυφορική κατόπτευση για την επισήμανση της πυρκαγιάς μόλις εκδηλωθεί και είναι εύκολο να σβήσει: ο δορυφόρος στέλνει σήμα σε ένα επιχειρησιακό κέντρο το οποίο “σηκώνει” αμέσως εναέριο μέσο και το οδηγεί στις συγκεκριμένες συντεταγμένες πριν η φωτιά εξαπλωθεί. Ο δορυφόρος βοηθάει και για την παρακολούθηση της περιοχής μετά την πυρκαγιά. Αναγεννάται η φύση ή γίνεται βοσκότοπος, ελαιοπερίβολα ή οικόπεδα;
Όλα αυτά όμως – και πολλά άλλα που διαβάσαμε αυτές τις μέρες – θα πρέπει να τα υλοποιήσει ένα κράτος που δεν έχει τη δυνατότητα να το κάνει. Δεν έχει ούτε τους ανθρώπους, ούτε τις δομές. Ούτε και τη διάθεση. Το ελληνικό κράτος λειτουργεί στην καλύτερη περίπτωση ως Επιμηθεύς: θα γίνει από πλημμέλημα, κακούργημα ο εμπρησμός δασών από αμέλεια είπε ο Τσιάρας. Περίμενε να καεί η μισή Ελλάδα για να το σκεφτεί; Κι από τη στιγμή που το σκέφτηκε, είναι επαρκής η αλλαγή της νομοθεσίας και μόνο; Προτείνει κανένας αλλαγή εκ βάθρων του μοντέλου “αξιολόγησης” ώστε να προσλαμβάνεται ο Γιάννης ως εποχικός πυροσβέστης λόγω ικανοτήτων κι όχι η Μαρία λόγω μορίων; Σκέφτεται κανένας αλλαγή εκ βάθρων του μοντέλου διοίκησης ώστε κάθε δημόσια δομή να διαθέτει ιεραρχία, περιγραφή θέσης εργασίας, σύστημα αμοιβών και ποινών ανάλογα με την απόδοση, απόλυση και όχι μετάθεση του ακατάλληλου, και αναλογία, σε κάθε ιεραρχικό επίπεδο, ευθυνών, δικαιοδοσιών και πόρων;
Αν δεν το εφαρμόσουμε, όλα όσα προτείνονται θα είναι ασκήσεις επί χάρτου. Όταν θα τις παραλάβει για “υλοποίηση”, το υπάρχον δημόσιο, θα ξεδιπλώσει όλες τις παθογένειές του: εξοντωτικά αργό ρυθμό, διασπάθιση πόρων, αναξιοκρατία, ανοργανωσιά. Και τελικά αποτυχία – όποιος και να κυβερνάει, είτε Τσίπρας λέγεται είτε Μητσοτάκης είτε Φούφουτος. Εκτός αν κυβερνήσουν κάποιοι που έχουν την πρόθεση όχι απλώς να σπάσουν αυγά αλλά να ξεκληρίσουν κοτέτσια. Αυτό όμως πρέπει να το αντιληφθούν οι πολίτες. Όσο δεν το αντιλαμβάνονται συμμετέχουν στην πυρπόληση της χώρας.
Του Θάνου Τζήμερου