Τι είναι επιλέξιμο – Η διαδικασία και τα απαιτούμενα δικαιολογητικά
Εν αναμονή της δημοσίευσης του οδηγού τού «Νέου Εξοικονομώ» στην τελική του μορφή βρίσκονται πολίτες και μηχανικοί. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας επεξεργάζεται τις προτάσεις που υποβλήθηκαν κατά τη διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης του οδηγού και δρομολογεί αλλαγές, μετά και τις ανατιμήσεις των υλικών.
Οι αλλαγές αφορούν την αύξηση της επιδότησης ανά τετραγωνικό μέτρο, τον μέγιστο προϋπολογισμό των παρεμβάσεων και τις επιλέξιμες δαπάνες (τεχνικά χαρακτηριστικά κ.λπ).Με δεδομένο, πάντως, ότι φθάσαμε στις 17 Οκτωβρίου και ο οδηγός δεν έχει δημοσιευτεί ακόμα, θεωρείται πολύ δύσκολο η πλατφόρμα του προγράμματος να ενεργοποιηθεί μέχρι το τέλος του μήνα, όπως προέβλεπε ο σχεδιασμός του υπουργείου. Ανεξάρτητα από το πότε θα ανοίξει τελικά η πλατφόρμα, το σίγουρο είναι ότι καταργείται η χρονική ιεράρχηση των αιτήσεων.
Τι είναι επιλέξιμο
Σύμφωνα με τον οδηγό του προγράμματος, που προδημοσίευσε το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, επιλέξιμη κατοικία είναι η μονοκατοικία, η πολυκατοικία, καθώς και το μεμονωμένο διαμέρισμα, ενώ σε καμία περίπτωση δεν είναι επιλέξιμες οι ιδιοκτησίες του κτιρίου που δεν χρησιμοποιούνται για κατοικία (π.χ., κατάστημα στο ισόγειο κτιρίου).
Μια κατοικία, προκειμένου να κριθεί επιλέξιμη, πρέπει να πληροί τις ακόλουθες γενικές προϋποθέσεις: να υφίσταται νόμιμα, να μην έχει κριθεί κατεδαφιστέα, να χρησιμοποιείται ως κύρια κατοικία και να έχει καταταχθεί βάσει του Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης (ΠΕΑ) σε κατηγορία χαμηλότερη ή ίση της Γ.
Αναλυτικά, επιλέξιμες είναι οι κατοικίες στις οποίες έχουν εκτελεστεί αυθαίρετες κατασκευές ή έχουν εγκατασταθεί αυθαίρετες χρήσεις που:
α) υφίστανται πριν από τις 30/11/1955 (ημερομηνία έναρξης ισχύος του από 09/08/1955 β.δ.),
β) έχουν απαλλαγεί από την κατεδάφιση, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 3 του ν. 720/1977,
γ) έχουν εξαιρεθεί από την κατεδάφιση, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 5 του άρθρου 16 του ν. 1337/1983 ή των παρ. 8 και 10 του άρθρου 9 του ν. 1512/1985,
δ) έχει ανασταλεί η κατεδάφιση, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 15, 16, 20 και 21 του ν. 1337/1983, χωρίς όμως να έχει απορριφθεί με απόφαση του αρμοδίου, κατά περίπτωση, οργάνου η αίτηση για την εξαίρεση από την κατεδάφιση,
ε) έχουν εξαιρεθεί από την κατεδάφιση, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 4 του ν. 3399/2005,
στ) έχει περατωθεί η διαδικασία διατήρησης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 3775/2009 ή του ν. 3843/ 2010 και για το χρονικό διάστημα που προβλέπεται σε αυτές ή έχει περατωθεί η διαδικασία διατήρησης με τις προϋποθέσεις του παρόντος,
ζ) έχει περατωθεί η διαδικασία καταβολής του ενιαίου ειδικού προστίμου κατά τις διατάξεις του παρόντος και τις διατάξεις του ν. 4014/ 2011 και του ν. 4178/2013 με τις προϋποθέσεις του παρόντος.
Για αυθαίρετα σε υπαγωγή
Δεδομένη θεωρείται επίσης η δυνατότητα που δίνει το «Νέο Εξοικονομώ» στους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων να διεκδικήσουν κρατική επιδότηση ενεργειακής αναβάθμισης για ακίνητα με πολεοδομικές παραβάσεις ή και ολόκληρα αυθαίρετα. «Κλειδί» για τους ενδιαφερομένους αποτελεί η υπαγωγή σε ρύθμιση τακτοποίησης του αυθαιρέτου και η εξόφληση του προστίμου μέχρι την ημέρα εκταμίευσης της επιδότησης.
Πολίτες, που έχουν σπεύσει να τακτοποιήσουν πολεοδομικές παραβάσεις, όπως ημιυπαίθριους, υπόγεια κ.λπ., αλλά και ολόκληρα αυθαίρετα, θεωρούνται επιλέξιμοι για το πρόγραμμα. Οσοι, πάλι, δεν έχουν υπαχθεί σε κάποια ρύθμιση θα πρέπει να το κάνουν πριν υποβάλουν αίτηση.
Η διαδικασία και τα απαιτούμενα δικαιολογητικά
Με δεδομένο ότι όλη η διαδικασία διεκπεραιώνεται ηλεκτρονικά, οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει οπωσδήποτε να διαθέτουν κωδικούς πρόσβασης στην εφαρμογή TAXISnet. Στον οδηγό του προγράμματος αναφέρεται ξεκάθαρα ότι δεν υφίσταται δυνατότητα υποβολής αίτησης στο πρόγραμμα για φυσικά πρόσωπα/πολυκατοικίες που δεν είναι πιστοποιημένα μέσω της ανωτέρω εφαρμογής και δεν έχουν κωδικούς πρόσβασης σε αυτήν.
Σε περίπτωση που υπάρχουν εκκρεμότητες νομιμοποίησης/τακτοποίησης στο ακίνητο, η υποβολή δήλωσης για υπαγωγή σε νόμο τακτοποίησης αυθαίρετων κατασκευών θα πρέπει να έχει γίνει πριν από την υποβολή της αίτησης στο «Εξοικονομώ».
Μεταγενέστερη δήλωση, από την υποβολή αίτησης στο πρόγραμμα, για υπαγωγή σε νόμο τακτοποίησης αυθαίρετων κατασκευών δύναται να υποβληθεί σε περίπτωση απόκλισης της ωφέλιμης επιφάνειας του ακινήτου μέχρι του ορίου των 7 τετραγωνικών μέτρων, προκειμένου οι ενεργειακές παρεμβάσεις να είναι σύμφωνες με την κείμενη νομοθεσία (για τις πολυκατοικίες, το όριο σε τετραγωνικά μέτρα είναι το γινόμενο του 7 επί του πλήθους των διαμερισμάτων).
Βεβαίωση περαίωσης
Σε κάθε περίπτωση, πριν από την τελική εκταμίευση της επιχορήγησης του έργου θα πρέπει να έχει προσκομιστεί η βεβαίωση περαίωσης της υπαγωγής περί τακτοποίησης αυθαίρετων κατασκευών, όπου και θα προκύπτει η εξόφληση του συνόλου του ενιαίου ειδικού προστίμου του ακινήτου.
Οικοδομική άδεια
Η νομιμότητα της κατοικίας αποδεικνύεται βάσει οικοδομικής άδειας. Στην περίπτωση που ο ιδιοκτήτης της κατοικίας δεν διαθέτει οικοδομική άδεια ή αυτή δεν ανταποκρίνεται στην τρέχουσα κατάσταση της κατοικίας, θα πρέπει να προσκομιστεί σχετικό νομιμοποιητικό έγγραφο, από το οποίο να προκύπτει ότι η εν λόγω κατοικία υφίσταται νόμιμα.
Κτίρια που έχουν κατασκευαστεί πριν από το 1955 θεωρούνται νομίμως υφιστάμενα. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται σχετική βεβαίωση από μηχανικό. Αν η κατοικία (ή τμήμα αυτής) έχει κατασκευαστεί χωρίς άδεια μετά το 1955, θα πρέπει να έχει τακτοποιηθεί, κάτι που σημαίνει ότι ο ιδιοκτήτης θα πρέπει να προσκομίσει βεβαίωση ένταξης της αυθαίρετης κατασκευής σε κάποιον νόμο αυθαιρέτων ή βεβαίωση οριστικής εξαίρεσης από κατεδάφιση από την Πολεοδομία.
Απαραίτητη προϋπόθεση, η εκκαθάριση δήλωσης
Απαραίτητη προϋπόθεση για συμμετοχή στο «Εξοικονομώ» αποτελεί και η υποβολή και εκκαθάριση δήλωσης για το φορολογικό έτος 2020. Σε περίπτωση που στα φορολογικά στοιχεία του αιτούντος υπάρχουν εκκρεμότητες στην εκκαθάριση της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος (Ε1) ή στη δήλωση των στοιχείων ακινήτων (Ε9), θα πρέπει να διευθετηθούν πριν από την υποβολή της αίτησης. Επισημαίνεται ότι στα έντυπα φορολογίας, μίσθωσης ακινήτων και περιουσιακής κατάστασης θα πρέπει να αναγράφεται ορθά ο αριθμός παροχής ηλεκτρικής ενέργειας. Αν υπάρχουν περισσότεροι δικαιούχοι εμπράγματων δικαιωμάτων στο ακίνητο, θα πρέπει να έχει εξασφαλιστεί η συναίνεση των συγκυρίων και να αναγράφεται ορθά ο αριθμός παροχής ηλεκτρικής ενέργειας στη δήλωση των στοιχείων ακινήτων (Ε9) τους.
Πώς αποδεικνύεται η κύρια χρήση
Η κύρια χρήση της κατοικίας προς ενεργειακή αναβάθμιση θα πρέπει να αποδεικνύεται από τα στοιχεία της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος του χρήστη εντός των τελευταίων τριών ετών, με προτεραιότητα το «έτος αναφοράς» του προγράμματος (φορολογικό έτος 2020). Εάν η κατοικία έχει αποκτηθεί κατά το τρέχον ημερολογιακό έτος (πρόσφατη απόκτηση ακινήτου), θα ζητηθεί έγγραφη δέσμευση για την κύρια χρήση της κατοικίας.
Συγκεκριμένα, σε περίπτωση πρόσφατης απόκτησης ακινήτου (απόκτηση για πρώτη φορά εμπράγματου δικαιώματος επί του ακινήτου μετά τις 31/12/2020 και μόνο για την πλήρη κυριότητα ή την επικαρπία), θα πρέπει να έχει προηγηθεί η καταχώριση/τροποποίηση των στοιχείων στο Ε9 και μετά να προχωρήσει ο ενδιαφερόμενος στην υποβολή αίτησης. Με την αίτηση επισυνάπτονται ο τίτλος ιδιοκτησίας και το πιστοποιητικό μεταγραφής από το αρμόδιο υποθηκοφυλακείο ή πιστοποιητικό καταχώρισής του στα κτηματολογικά φύλλα του οικείου Κτηματολογικού Γραφείου. Η μελλοντική χρήση του ακινήτου ως κύριας κατοικίας θα τεκμηριώνεται με υπεύθυνη δήλωση του ν. 1599/1986 από τον ωφελούμενο (πλήρους κυρίου/επικαρπωτή), όπου αναφέρεται ότι το ακίνητο θα χρησιμοποιηθεί ως κύρια κατοικία είτε από τον ίδιο είτε από τρίτο πρόσωπο, δηλώνοντας το ονοματεπώνυμο και το ΑΦΜ αυτού. Ο φορέας υλοποίησης του προγράμματος διενεργεί τους απαραίτητους ελέγχους προκειμένου να διαπιστωθεί η χρήση του ακινήτου ως κύριας κατοικίας.
Ο ενδιαφερόμενος θα πρέπει επίσης να προχωρήσει στην έκδοση Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης του ακινήτου και στη συμπλήρωση του σχετικού ηλεκτρονικού εντύπου πρότασης παρεμβάσεων ενεργειακής εξοικονόμησης.
Αυξημένα πρόστιμα για τακτοποίηση αυθαιρέτων
Οσοι επιθυμούν να τακτοποιήσουν κάποια αυθαιρεσία, προκειμένου να μπορέσουν να διεκδικήσουν την επιδότηση για την ενεργειακή αναβάθμιση της κατοικίας τους, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η διαδικασία τακτοποίησης συνεχίζεται μέχρι την 31η Μαρτίου 2026 για τα αυθαίρετα των κατηγοριών 1 έως 4, με προσαυξημένα όμως πρόστιμα.
Ειδικότερα, το ενιαίο ειδικό πρόστιμο αυξάνεται:
1) κατά 25%, αν υπαχθεί από την 1η Οκτωβρίου 2021 μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2022,
2) κατά 30%, αν υπαχθεί από την 1η Οκτωβρίου 2022 μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2023,
3) κατά 35%, αν υπαχθεί από την 1η Οκτωβρίου 2023 μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2024 και
4) κατά 40%, αν υπαχθεί από την 1η Οκτωβρίου 2024 μέχρι τις 31 Μαρτίου 2026.
Προς το παρόν, δεν μπορούν να υπαχθούν σε κανέναν νόμο τακτοποίησης, επομένως ούτε στο «Εξοικονομώ», τα αυθαίρετα της κατηγορίας 5, δηλαδή τα κτίρια με πολύ σοβαρές αυθαιρεσίες, που αφορούν υπέρβαση τουλάχιστον κατά 40% στην κάλυψη και τη δόμηση ή κατά 20% καθ’ ύψος, χωρίς οικοδομική άδεια.
Δεν έχουν δικαίωμα υποβολής
Κατοικίες με ενεργή αίτηση σε κάποιο από τα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης «Εξοικονόμηση κατ’ Οίκον ΙΙ» και «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» της προγραμματικής περιόδου 2014-2020 δεν έχουν δικαίωμα υποβολής στο τρέχον πρόγραμμα. Εξαίρεση αποτελούν οι περιπτώσεις μεμονωμένων διαμερισμάτων με ενεργή αίτηση σε κάποιον από τους κύκλους των προγραμμάτων «Εξοικονόμηση κατ’ Οίκον ΙΙ» και «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» της προγραμματικής περιόδου 2014-2020, για τα οποία επιτρέπεται να μετέχουν ως διαμέρισμα – μέρος αίτησης σε πολυκατοικία, αλλά μόνο για τις κοινόχρηστες παρεμβάσεις.
Η διαδικασία για πολυκατοικίες
Σε περίπτωση υποβολής αίτησης πολυκατοικίας, θα πρέπει αρχικά να ληφθεί απόφαση, στο πλαίσιο γενικής συνέλευσης της πολυκατοικίας, για τη συμμετοχή στο πρόγραμμα, την απόφαση για υποβολή της αίτησης, την πραγματοποίηση παρεμβάσεων, τον ορισμό του εκπροσώπου της πολυκατοικίας και τη σχετική εξουσιοδότησή του για την υποβολή των απαιτούμενων από το πρόγραμμα στοιχείων και δικαιολογητικών. Επίσης, θα πρέπει επιπλέον να ληφθεί απόφαση για την επιλογή του συνεργαζόμενου χρηματοπιστωτικού οργανισμού για τη λήψη δανείων. Επισημαίνεται ότι σε αυτή την περίπτωση όλοι οι αιτούντες θα πρέπει να συνεργαστούν με τον ίδιο χρηματοπιστωτικό οργανισμό.
Για να υποβληθεί αίτηση, η πολυκατοικία πρέπει να έχει σε ισχύ αριθμό φορολογικού μητρώου (ΑΦΜ) «διαχείρισης πολυκατοικίας». Υστερα από απόφαση γενικής συνέλευσης, υποβάλλονται σχετική αίτηση πολυκατοικίας από τον εκπρόσωπο των ιδιοκτητών, καθώς και επιμέρους αιτήσεις από καθέναν από τους ιδιοκτήτες διαμερισμάτων που επιθυμούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα. Θα πρέπει να υποβληθεί Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης που αφορά συνολικά το τμήμα του κτιρίου που χρησιμοποιείται ως κατοικία, συνοδευόμενο από έντυπο Πρότασης Παρεμβάσεων. Οι ιδιοκτήτες διαμερισμάτων που δεν εντάσσονται ή δεν θέλουν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα συμμετέχουν στην υλοποίηση των παρεμβάσεων που έχουν δηλωθεί στην απόφαση γενικής συνέλευσης πολυκατοικίας με ίδια κεφάλαια.
Κίνδυνος απένταξης
Οπως αναφέρεται στον οδηγό του προγράμματος, οι παρεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης όσων καταφέρουν να ενταχθούν (φυσικό και οικονομικό αντικείμενο) θα πρέπει να ολοκληρώνονται σε διάστημα 12 μηνών από την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης υπαγωγής. Προσοχή, όμως: Εντός των έξι μηνών του εν λόγω διαστήματος θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί τουλάχιστον το 30% των επιλέξιμων εργασιών, βάσει του επιλέξιμου προϋπολογισμού. Σε διαφορετική περίπτωση, η αίτηση θα οδηγείται σε απένταξη. Πέραν του ανωτέρω διαστήματος των 12 μηνών ολοκλήρωσης του έργου, δίνεται δυνατότητα παράτασης για προκαθορισμένο διάστημα, σύμφωνα με τους όρους του προγράμματος, κατόπιν εξέτασης αιτιολογημένου αιτήματος.